3.5.3. Balk en splinter

Deze gelijkenis vind je in Matteüs 7:3-5 en in Lucas 6:41-42.

Hierbij begint Jezus eerst met een stukje onderwijs over barmhartigheid, oordelen en veroordelen. Vervolgens wordt dit met een gelijkenis uitgebeeld. Het gaat over de manier waarop we over andere mensen denken en spreken.

Wees barmhartig

Hoe wil Jezus dat we naar andere mensen kijken? Jezus kan dat heel kort en duidelijk onder woorden brengen:

"Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is." (Lucas 6:36, NBV2004)

Dat is een houding van onbaatzuchtige liefde en geduld met de zwakheden en tekortkomingen van anderen, en vooral over hun minder prettige of irritante eigenschappen. Als mensen kunnen we soms zo verschrikkelijk onbarmhartig zijn in onze mening over allerlei mensen. God is veel ruimhartiger.

Zie ook de volgende onderwerpen:
- 'God is ruimhartig' in hoofdstuk 'Gods vriendelijkheid'
- 'Goedheid' in hoofdstuk 'Vruchtdragen'.

Oordelen en veroordelen

"Oordeel niet, dan zal er niet over je geoordeeld worden. Veroordeel niet, dan zul je niet veroordeeld worden ... (Lucas 6:37, NBV2004)

Oordelen en veroordelen zijn manieren van denken over andere mensen, die in elkaars verlengde liggen:

  1. oordelen - Dat doe je wanneer je iemand anders de maat neemt. Maar je kunt nooit precies weten WAAROM iemand zich gedraagt zoals hij dat doet. En daarom heb je al gauw te weinig begrip voor de ander. Je bent dan geneigd om de ander met jezelf te vergelijken. En ben je echt in staat om dan tot een eerlijk oordeel te komen? Dat kan God alleen, die zowel jouw hart als het hart van de ander kent. En stel dat jij in een bepaald opzicht beter bent dan de ander, wat dan nog? Met oordelen plaats je jezelf onbewust boven de ander en dat is niet de houding die past bij volgelingen van Jezus.
  2. veroordelen - Oordelen kan gauw leiden tot het schuldig verklaren van de ander. En daarmee heb je jezelf tot rechter van de ander benoemd. En je bent beslist geen onpartijdige rechter. Alleen God, die ieders hart kent, is bevoegd om iemand schuldig te verklaren.

Wees mild en vergevingsgezind

Nadat Jezus had gesproken over niet oordelen en veroordelen, noemde Hij een positief alternatief: vergeven.

"... Vergeef, dan zal je vergeven worden." (Lucas 6:37, NBV2004)

Vaak heeft ons oordelen, veroordelen en kwaadspreken te maken met iets wat tussen de ander en jou heeft plaatsgevonden. De ander heeft je misschien beledigd, of hij is ergens beter in dan jij. Of je hebt gewoon iets tegen hem. Jezus roept je op om altijd een milde, vergevingsgezinde houding tegenover alle mensen te hebben. Wanneer je weigert de ander te vergeven en je negatieve gedachten over de ander op te geven, dan kun je niet rekenen op Gods vergeving, want:

"Want als jullie anderen hun misstappen vergeven, zal jullie hemelse Vader ook jullie vergeven. Maar als je anderen niet vergeeft, zal jullie Vader jullie je misstappen evenmin vergeven." (Matteüs 6:14-15, NBV2004)

Daarom gaf Jezus de volgende belangrijke tip om een houding van barmhartigheid en mildheid ook in daden van praktische liefde uit te drukken:

"Geef, dan zal je gegeven worden; een goede, stevig aangedrukte, goed geschudde en overvolle maat zal je worden toebedeeld. Want de maat die je voor anderen gebruikt, zal ook voor jullie worden gebruikt." (Lucas 6:38, NBV2004)

Pas op met 'iemand de waarheid te zeggen'

En na al die woorden komt Jezus met zijn gelijkenis over de balk en de splinter. Na zijn vorige opmerkingen is de betekenis van de gelijkenis goed te begrijpen.

"Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt Hoe kun je tegen hen zeggen: 'Laat mij de splinter in je oog verwijderen,' terwijl je de balk in je eigen oog niet ziet? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter in het oog van je broeder of zuster te verwijderen." (Lucas 6:41-42, NBV2004)

Alleen wanneer een liefdevolle ondersteuning van de ander de drijfveer is, kan het nuttig zijn om iemand op een bescheiden manier op zijn fouten te wijzen, in een houding van oprechte, zegenende liefde. Als je in een houding van oordelen of veroordelen iemand 'de waarheid' probeert te zeggen, is dat niet de waarheid die God op het oog heeft. Bijbelse waarheid is altijd gekoppeld aan de liefde van Jezus die zelf de waarheid is. De ander ervaart je woorden dan als afwijzing, legt je woorden naast zich neer en je relatie heeft een deuk opgelopen.

Roddelen

Roddelen begint bijna altijd met het oordelen of veroordelen van een ander. Er wordt in de wereld enorm veel geroddeld over andere mensen. Maar ik ben nog nooit iemand tegengekomen die zei dat hij een echte roddelaar was. Wat blijkt: ons eigen geroddel noemen we 'de waarheid over iemand vertellen', maar geroddel van anderen valt ons veel eerder op als kwaadspreken. Soms merken we niet eens dat iemand in ons bijzijn zit te roddelen, omdat we diep in ons hart net zo over die persoon denken als de roddelaar. En dan is dat in onze ogen ook weer 'de waarheid over iemand vertellen'.

Zeg dus nooit iets negatiefs over iemand, behalve in het uitzonderlijke geval dat het echt nodig is voor het welzijn van die persoon. Spreek dus altijd met respect over ieder ander persoon en laat hem in zijn waarde. En wanneer iemand in jouw bijzijn roddelt, zeg dan iets goeds over die persoon. Je zal verbaasd staan hoe snel het roddelen dan ophoudt. En de kans is groot dat de roddelaar daarna ook niet meer roddelt in jouw bijzijn, want roddelaars praten het liefst met andere roddelaars.

Hoe God oordeelt

Alleen God is in staat om mensen de maat te nemen en de maatlat is ... Jezus. Hoe meer iemand tijdens zijn leven iets van het karakter van Jezus laat zien (in daden en karakter), hoe hoger hij volgens die maatstaf wordt gewaardeerd. Dan hebben we het over geestelijk vruchtdragen. Direct na de gelijkenis 'balk en splinter' zei Jezus:

"Elke boom kun je aan zijn vruchten kennen ..." (Lucas 6:44, NBV2004)

En dat wordt verder uitgelegd in de gelijkenis ' Boom en vrucht'.

Zie ook de volgende onderwerpen in hoofdstuk 'Anders denken':
- 'Kritische gedachten'
- 'Bevrijd van kritische gedachten'

Gespreksvragen

  1. Wat is het verschil tussen oordelen en veroordelen?
  2. Wat is het verraderlijke van oordelen?
  3. Waarom zijn we zo gauw geneigd om anderen de maat te nemen?
  4. Als je anderen de maat neemt, waarmee vergelijk je zo iemand dan? Welke maatstaf gebruik je dan?
  5. Waarom heeft Jezus het recht om van jou als gelovige te eisen dat je anderen niet oordeelt?
  6. Tot welke grens kun je 'de waarheid' over iemand aan een ander doorvertellen?
  7. Wat is het gevaar daarvan? Welke gevolgen kan dat hebben?
  8. Wat is roddelen en wat heeft het tot gevolg?
  9. Jij bent natuurlijk geen roddelaar. Maar hoe kun je een ander die wel roddelt het beste laten ophouden?
  10. Wat doet het met jou persoonlijk wanneer je anderen oprecht vergeeft?
  11. Wat doet het met je wanneer je kritische gedachten blijft koesteren?