3.3.5. Geboorte van Jezus

Inhoud:

- Volkstelling
- Jozef en Maria op weg naar Betlehem
- Geen plaats in de herberg
- Nacht van de geboorte
- Kerstfeest
- Gespreksvragen

---

De evangelist Lucas was als nauwgezette arts goed in staat om feitenmateriaal te verzamelen over de gebeurtenissen rondom de geboorte van Jezus. Naar alle waarschijnlijkheid heeft hij met moeder Maria kunnen spreken om het allemaal uit de eerste hand te horen.

Volkstelling

 

"In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af dat alle inwoners van het rijk zich moesten laten inschrijven. Deze eerste volkstelling vond plaats tijdens het bewind van Quirinius over Syrië. Iedereen ging op weg om zich te laten inschrijven, ieder naar de plaats waar hij vandaan kwam." (Lucas 2:1-3, NBV2004)

Het Joodse land maakte deel uit van het Romeinse rijk. Die volkstelling had eigenlijk maar één doel: het organiseren van een nieuwe belastingheffing, zodat de Romeinse keizer en de hooggeplaatste Romeinen hun luxueuze levensstijl konden bekostigen. Daarvoor moesten de onderworpen volken worden uitgeknepen.

De Romeinse keizer Octavius (een geadopteerde zoon van Julius Caesar) werd ook wel Augustus genoemd, dat de 'stralende' betekent. Hij werd achteraf door de Romeinen ook  'vredevorst' genoemd, omdat er gedurende zijn hele regeringsperiode geen oorlog was met omliggende volken. Dat is dus de keizer die in Lucas 2 is genoemd. Hij was de machtigste man op aarde, ook machtiger dan de vorige keizers van Rome.

Wat een contrast met Jezus die onder nederige omstandigheden geboren zou worden en als een nederig mens zou leven. Toch zal deze Jezus eens de machtigste vorst van de aarde zijn en de Vredevorst over de hele wereld. God laat in deze geschiedenis zien dat Hij de wereldgeschiedenis in zijn hand heeft. Hij heeft de volkstelling van Augustus in zijn plan ingepast of bewerkstelligd om daardoor Jozef en Maria op het juiste tijdstip naar Betlehem te laten gaan. Jezus werd dus precies op de juiste tijd geboren, op de juiste plaats en onder de juiste omstandigheden. Jezus' geboorte zou de wereld veranderen en het begin markeren van een nieuwe jaartelling.

Jozef en Maria op weg naar Betlehem

 

"Jozef ging van de stad Nazaret in Galilea naar Judea, naar de stad van David die Betlehem heet, aangezien hij van David afstamde ..." (Lucas 2:4, NBV2004)

Jozef moest dus helemaal naar Betlehem reizen om zich daar te laten registreren voor de volkstelling. Het moment was erg ongelegen omdat Maria bijna uitgerekend was. Hoe kon God zulke rare omstandigheden toelaten juist op dit moment? Het was een forse reis van ruim 150 kilometer. Als je stevig doorloopt moet dat in vier tot vijf dagen te doen zijn. Deze onderneming zou minstens twee weken gaan duren.

Het bleek dat God de regie goed in handen had, want zijn Zoon moest immers in Betlehem geboren worden, de geboorteplaats van koning David, de voorouder van zowel Jozef als Maria. Daar had de profeet Micha over geprofeteerd:

"Uit jou, Betlehem in Efrata, te klein om tot Juda's geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor mij over Israël zal heersen. Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer." (Micha 5:1, NBV2004)

Dat Maria met Jozef meeging spreekt niet vanzelf, omdat alleen mannen werden geregistreerd. Maar waarom ging Maria dan mee? Liet zij zich daarbij leiden door de hiervoor genoemde profetie? Of wilde ze niet alleen in Nazaret blijven vanwege haar wonderlijke zwangerschap die door niemand begrepen werd? Of wilde Jozef haar in geen geval alleen laten omdat hij zich persoonlijk verantwoordelijk voelde voor alles rondom de geboorte van Gods Zoon? Hoe dan ook, ze gingen samen op weg en dat moet voor een hoogzwangere vrouw (met of zonder ezel) een zware beproeving zijn geweest.

"Jozef ging ... om zich te laten inschrijven samen met Maria, zijn aanstaande vrouw, die zwanger was." (Lucas 2:4-5, NBV2004)

De woorden 'samen met Maria' betekent in dit Bijbelgedeelte dus niet dat ze zich samen lieten inschrijven, maar alleen dat Maria met Jozef meereisde. Maria werd hier 'aanstaande vrouw' genoemd omdat een huwelijkssluiting in die tijd pas compleet was wanneer ze voor het eerst geslachtsgemeenschap zouden hebben.

Geen plaats in de herberg

 

Natuurlijk was het een teleurstelling voor Jozef en Maria dat ze niet in de herberg van Betlehem mochten overnachten, vooral omdat Maria wel aanvoelde dat de Baby elk moment geboren kon worden. Meestal was er in of bij een plaats van enige omvang hooguit één herberg, een ommuurde ruimte waar reizigers met hun rijdieren konden overnachten. In zo'n ruimte was zo goed als geen privacy en dat was dus een totaal ongeschikte plaats voor een bevalling. En de eigenaar van de herberg en ook de gasten zaten natuurlijk ook niet te wachten op al het gedoe rondom een bevalling. Geen wonder dat Jozef en Maria niet welkom waren in de herberg.

Jozef en Maria vonden een plek buiten het stadje waar ze zouden proberen de nacht door te brengen en de geboorte van Jezus af te wachten, ook al stelde die plek niet veel voor.

"... een voederbak, omdat er voor hen geen plaats was in het nachtverblijf van de stad." (Lucas 2:7, NBV2004)

Die geboorteplek van Jezus bleek achteraf heel typerend te zijn voor de plaats die Jezus innam in de ogen van de meeste mensen: een buitenstaander, een onwelkom persoon. Jozef en Maria moesten genoegen nemen met de meest oncomfortabele overnachtingsplek die je maar kunt bedenken.

"Hij (=Jezus) kwam naar wat van hem was (het volk Israël), maar wie van hem waren hebben hem niet ontvangen." (Johannes 1:11, NBV2004)

Later zou Jezus sterven aan een kruis, op enige afstand van de aardbodem. Dat was wel het toppunt van afwijzing door de mensheid, en dat nog wel voor de meest hoogstaande persoon die ooit op aarde heeft geleefd.

En dan die voederbak. Dat woord klinkt platvloerser dan 'een schattig kribbetje' dat het zo leuk doet in kindervertellingen, maar het was inderdaad gewoon een ordinaire, ruwe voederbak voor de schapen. De Bijbel vermeldt ook niet dat die voederbak in een stal stond, zoals de kinderbijbels en allerlei kerstliederen ons willen doen geloven. De os en de ezel zijn ook verzinsels om het verhaal nog mooier te maken. Waarschijnlijk stond de voederbak gewoon ergens in de open lucht.

Nacht van de geboorte

 

Het nachtelijke uur waarop de koning in de wereld verscheen als een mensenkind accentueert de duistere, hopeloze conditie van de ontluisterde aarde en haar bewoners. Ook de situatie voor de Israëlieten was troosteloos en somber: verdrukt door de Romeinse overheersers en koning Herodes die de hielen van de Romeinen likte en ook een gesel voor het volk was.

"Het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht. Zij die in het donker wonen worden door een helder licht beschenen." (Jesaja 9:1, NBV2004)

In die nacht gebeurde het grootste wonder dat ooit op de aarde heeft plaatsgevonden: een vrouw uit de mensen schonk het leven aan de Zoon van de levende God. Het is niet vreemd dat de meeste aardbewoners dit te gek voor woorden vinden. God doet wonderlijke dingen. God die mens wordt, wie bedenkt zoiets? God in zijn liefde voor de schepping. Liefde kan soms heel vindingrijk zijn.

"Toen ze daar waren, was het de tijd dat het kind geboren moest worden. Maria bracht een zoon ter wereld, haar eerste. Ze wikkelde hem in doeken en legde hem in een voederbak ..." (Lucas 2:6-7, GNB1996)

Maria deed wat iedere andere moeder in die tijd zou hebben gedaan: het pasgeboren kind in doeken wikkelen om hem warmte en veiligheid te bieden. Het wikkelen in doeken was dus geen teken van armoede, maar een normaal gebruik. En toen Maria haar kindje kuste, kuste zij het gelaat van God ... Ongelofelijk en ontzagwekkend! Besefte ze dat toen? Het wonder moet overweldigend geweest zijn voor haar: zij schonk het leven aan de Schepper van de wereld. Wat een wonderlijke verstrengeling en verbondenheid tussen God en de mensen die Hij had gemaakt. Zullen we het ooit begrijpen?

In de kersttijd wordt op veel plaatsen een traditioneel kerstlied gezongen waarin de volgende woorden voorkomen:

"Daar ruist langs de wolken een liefelijke naam
die hemel en aarde verenigt tezaam."

Door de geboorte van Jezus werd een begin gemaakt tussen die verbinding tussen hemel en aarde, doordat de Zoon van God als Mensenzoon geboren werd.

Kerstfeest

 

Wij vieren de geboorte en menswording van Jezus op 25 december. Die datum is niet afgeleid van het Germaanse midwinterfeest, zoals dikwijls beweerd wordt. Ongeveer 200 na Christus werd die datum in de vroege christelijke kerken namelijk al beschouwd als de geboortedatum van Jezus. In die tijd was men niet gewend om op de kerstdag Lucas 2 te lezen, maar de volgende woorden uit Hebreeën 1:

"Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God in het verleden tot de voorouders gesproken door de profeten, maar nu de tijd ten einde loopt heeft hij tot ons gesproken door zijn Zoon, die hij heeft aangewezen als enig erfgenaam en door wie hij de wereld heeft geschapen. In hem schittert Gods luister, hij is zijn evenbeeld, hij schraagt de schepping met zijn machtig woord; hij heeft, na de reiniging van de zonden te hebben voltrokken, plaatsgenomen aan de rechterzijde van Gods hemelse majesteit, ver verheven boven de engelen omdat hij een eerbiedwaardiger naam heeft ontvangen dan zij." (Hebreeën 1:1-4, NBV2004)

Er werd in die tijd dus niet zozeer stilgestaan bij het kindje Jezus, maar bij het wonder van zijn menswording en zijn verheerlijking. Dat is heel wat anders dan de geromantiseerde kerstverhalen en zoetige kerstliedjes waar we in onze tijd zo vaak naar moeten luisteren. Het inzicht van de vroege christelijke kerken kan ons helpen stil te staan bij de dingen die er echt toe doen. Daarbij is het ook goed om de verbinding te leggen tussen de geboorte van Jezus en de tweede komst van Jezus.

Hoe het ook zij, met Kerst is er heel wat te vieren als we de komst van Jezus gedenken. Die boodschap is er één van 'grote vreugde' en dat mag feestelijk gevierd worden!

Volgend onderwerp:

 3.3.6. Herders van Betlehem