3.6.17. Overspelige vrouw

Tempelplein

Dit verhaal speelt zich af op het plein van de tempel in Jeruzalem.

"... 's morgens vroeg kwam Hij opnieuw in de tempel en al het volk kwam naar Hem toe; en Hij ging zitten en onderwees hen." (Johannes 8:2, HSV2010)

De tempel was de plaats waar de schriftgeleerden het volk onderwezen in de wet van Mozes. Ook waren er altijd wel farizeeën te vinden die naar hun onderwijs kwamen luisteren en soms met hen in discussie gingen.

Deze keer was Jezus er ook, om het volk te onderwijzen. De schriftgeleerden waren daar bepaald niet blij mee, want ze moesten knarsetandend toezien dat de mensen niet naar hen toekwamen, maar vooral naar Hem liepen.

Strikvraag

Toen gebeurde er iets dat de schriftgeleerden een unieke kans gaf om Jezus een hak te zetten. Er werd een vrouw het tempelplein opgesleept. Ze was betrapt op overspel en werd waarschijnlijk naar de schriftgeleerden gebracht, die over haar moesten rechtspreken op basis van de wet van Mozes. De schriftgeleerden dachten even na en toen kregen ze een goed idee: laten we ermee naar die 'rabbi' Jezus gaan. Die is zo vriendelijk tegen het tuig van de richel, maar Hij lapt de wet aan zijn laars!. Hij kan niet anders dan de vrouw veroordelen OF de wet overtreden. In beide gevallen hebben we Hem te pakken! Met een vergenoegde grijns op hun gezicht liepen ze naar Jezus toe, met de vrouw en degenen die haar hadden meegenomen.

"Toen brachten de schriftgeleerden en de farizeeën een vrouw bij hem die op overspel betrapt was. Ze zetten haar in het midden en zeiden tegen Jezus: 'Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt toen ze overspel pleegde. Mozes draagt ons in de wet op zulke vrouwen te stenigen. Wat vindt u daarvan?' Dit zeiden ze om hem op de proef te stellen, om te zien of ze hem konden aanklagen ..." (Johannes 8:3-6, NBV2004)

Wat zegt de wet van Mozes?

De schriftgeleerden doelden hiermee op het volgende gedeelte uit de wet van Mozes:

"Een man die met de vrouw van iemand anders overspel pleegt, die met de vrouw van zijn naaste overspel pleegt, moet zeker gedood worden, de overspeler en de overspeelster." (Leviticus 20:10, HSV2010)

Wat hierbij opvalt is dat zowel de man en de vrouw door de wet van Mozes schuldig worden geacht aan het bedrijven van overspel, terwijl de man als eerste genoemd wordt. Hij is de hoofdverantwoordelijke voor het overspel, tenzij het tegendeel is geconstateerd. Maar in dit geval werd nu alleen een vrouw als schuldige naar voren geduwd. Was de man bij voorbaat vrijgesproken door de aanklagers en door de schriftgeleerden omdat hij een man was? Waarom hadden de schriftgeleerden de aanklagers niet teruggestuurd om ook de man op te halen?

Verrassende reactie van Jezus

Jezus had natuurlijk meteen door dat de schriftgeleerden niet werden gedreven voor een heilige ijver voor God om zijn heilige wetten toe te passen, maar door jaloezie en haat. Ze stonden direct klaar om anderen te veroordelen, maar waren blind voor hun eigen zonden. Dat is een soort zonde waar gelovigen vaak last van hebben, ook christenen van vandaag.

Jezus ergerde zich ook aan de dubbele moraal die de omstanders (ongetwijfeld uitsluitend mannen) er op na hielden. Jezus gaf de schriftgeleerden geen direct antwoord, maar deed iets wat in onze ogen nogal merkwaardig overkomt.

"... Jezus bukte zich en schreef met zijn vinger op de grond." (Johannes 8:6, NBV2004)

WAAROM schreef Jezus in het zand en WAT schreef Hij in het zand? Dat wordt niet in Johannes 8 vermeld. Er zijn twee andere Bijbelse voorbeelden waarbij God met zijn vinger iets schreef die ons een beetje verder kunnen helpen.

1. God heeft de twee stenen platen met de tekst van de tien geboden met zijn vinger beschreven:
   "Nadat de HEER dit alles op de Sinaï tegen Mozes had gezegd, gaf hij hem de twee platen van het verbond, de stenen platen, door Gods vinger beschreven." (Exodus 31:18, NBV2004)
2. Toen het volk Israël in ballingschap was, gaf koning Belsassar een feest waarbij hij God griefde door de feestgangers te laten drinken uit de bekers die afkomstig waren uit de tempel in Jeruzalem. Daarbij brachten ze een toast uit op de Babylonische goden. Toen liet God vingers van een hand op de muur verschijnen die een boodschap neerschreven. Het was een boodschap van oordeel en ondergang van het Babylonische rijk. In zekere zin waren dit de vingers van God.
   "Terwijl ze dat deden, verschenen er vingers van een mensenhand en die schreven iets op de gepleisterde muur van het koninklijk paleis, tegenover de luchter ..." (Daniël 5:5, WV2012)

In beide gevallen had het schrijven van Gods vingers te maken met zijn positie als wetgever en rechter. We mogen dus veronderstellen dat Jezus ook op het zand schreef als rechter. Waarschijnlijk schreef Hij beschuldigingen neer van de aanklagers van de overspelige vrouw, bijvoorbeeld iets over hun eigen stiekeme avontuurtjes.

"... wie U verlaten, zullen te schande staan, wie van U weggaan, zullen in het stof worden geschreven ..." (Jeremia17:13, NBV21)

Jezus blijft maar schrijven

De schriftgeleerden werden ongeduldig. Ze bleven naar Jezus roepen dat ze op een antwoord stonden te wachten. Maar Jezus deed net of Hij hen niet hoorde. Jezus bleef maar schrijven. Zoveel beschuldigingen waren er om op te schrijven! Jezus gaf hen daarmee ook voldoende tijd om na te denken over het verkeerde in deze aanklacht, en om hun eigen mening over deze kwestie te vormen.

"Toen ze op een antwoord bleven aandringen, keek Hij op en zei: 'Wie van u zonder zonde is, moet dan maar als eerste een steen op haar werpen.' En weer bukte Hij zich om op de grond te schrijven." (Johannes 8:7-8, WV2012)

Normaal gesproken zou de aanklager de aangewezen persoon zijn om de eerste steen te gooien als de veroordeling tot steniging zou worden uitgesproken. Daarbij zou hij ook persoonlijk de volledige verantwoordelijkheid aanvaarden voor de steniging. In het Oude Testament lezen we hoe dat zou moeten gaan bij publieke stenigingen:

"... Zelf moet u als eerste uw hand tegen zo iemand opheffen en daarna moeten alle volksgenoten het doodvonnis voltooien." (Deuteronomium 13:10, WV2012)

De rechterlijke uitspraak van Jezus is een voorbeeld van goddelijke wijsheid. In zijn meesterlijke antwoord sprak Jezus geen oordeel uit over de aangeklaagde vrouw. Jezus keek de mannen één voor één aan met een doordringende blik in zijn ogen. En toen werd het ineens stil, doodstil. Voor hen stond de Zoon van God, één en al eenvoud als je Hem zo in het zand zag schrijven, maar vol geestkracht en een wijsheid waarbij de wijsheid van de wetgeleerden als een kaartenhuis in elkaar stortte.

Deze situatie doet me denken aan wat de apostel Paulus in een ander verband schreef:

"Daarom bent u niet te verontschuldigen, o mens, wie u ook bent die anderen oordeelt, want waarin u de ander oordeelt, veroordeelt u uzelf. U immers die anderen oordeelt, doet dezelfde dingen." (Romeinen 2:1, HSV2010)

Geen veroordeling

De mannen werden aan het denken gezet. Ze dachten na over de keren dat ze zelf waren vreemdgegaan en over andere zonden die aan hun geweten knaagden. En de schriftgeleerden die als rechters moesten optreden? Ze werden zelf aangeklaagd en daardoor gediskwalificeerd als rechters.

"Toen ze dat hoorden gingen ze weg, een voor een, de oudsten (=Joodse leiders) het eerst, en ze lieten hem alleen, met de vrouw die in het midden stond." (Johannes 8:9, NBV2004)

De mannen waren afgedropen. Alleen de vrouw bleef staan.

"Jezus keek op en vroeg haar: 'Waar zijn ze gebleven, vrouw? Heeft niemand u veroordeeld?' 'Nee Heer, niemand', antwoordde ze. Waarop Jezus zei: 'Ik veroordeel u ook niet. Ga nu maar, en zondig voortaan niet meer.' " (Johannes 8:10-11, WV2012)

Jezus koos ervoor om de vrouw niet te veroordelen. Waarschijnlijk omdat de overspelige man er niet bij was en omdat de aanklagers vanwege hun eigen zonden niet het recht hadden om haar te veroordelen. Toch was de vrouw wel degelijk (mede)schuldig geweest aan het overspel en daar ging Jezus niet aan voorbij. Daarom zei Hij: "zondig voortaan niet meer" waarmee Jezus ongetwijfeld doelde op de zonde van overspel. Ik denk dat Jezus haar zonden vergaf en erop vertrouwde dat ze hierna nooit meer zou vreemdgaan.

Jezus hield zich ook aan Gods opdracht voor de tijd dat Hij op aarde leefde:

"Want God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gezonden om de wereld te veroordelen, maar om door Hem de wereld te redden." (Johannes 3:17, WV2012)

Later, bij het laatste oordeel zal Jezus rechtspreken. Jezus zal dan de enige gekwalificeerde rechter zijn, die zelf geen zonden gedaan heeft en volkomen eerlijk en onpartijdig zal oordelen.