3.6.20. Wettische Joodse leiders

De farizeeën (= afgescheidenen) vormden een streng godsdienstige groepering in Jezus' dagen. Het was vanaf de tweede eeuw voor Christus een soort opwekkingsbeweging van gelovige Joden. Zij wilden het volk terug brengen tot gehoorzaamheid aan de wet van Mozes.

Overdreven navolging van leefregels

Maar na verloop van tijd probeerden farizeeën steeds nóg preciezer volgens de wet van Mozes te leven om zo Gods goedkeuring en liefde te verdienen. In hun ijver maakten ze er nog honderden extra strenge regels bij en ze hielden zich nauwkeurig aan die regels. Zo ontstond de Misjna, de mondelinge leer van de Joden met toevoegingen of nadere uitleggingen van de wet van Mozes. Farizeeën meenden dat ze Gods liefde of zegeningen konden verdienen door nauwgezet Gods wetregels te volgen. Ze beseften niet dat ze Gods genade nodig hadden om hen in hun onvolmaaktheid tegemoet te komen.

De farizeeën hadden uit het oog verloren wat het hoofddoel van de wet van Mozes was: vanuit je hart God en je medemensen liefhebben. Ze dienden niet langer de God van Israël maar de wet werd hun afgod die ze tevreden wilden stellen.

Hierna volgen enkele voorbeelden van wetticisme bij Joodse leiders.

Voorbeeld 1 - uitgebreid handen wassen voor het eten

Joodse leiders bekritiseerden de discipelen van Jezus omdat die hun handen niet wasten voor het eten op de uitgebreide manier waarop zij dat zelf deden.

"En bij Hem verzamelden zich de Farizeeën en sommigen van de schriftgeleerden, die uit Jeruzalem gekomen waren. En toen zij zagen dat sommigen van Zijn discipelen met onreine, dat is met ongewassen handen brood aten, berispten zij hen. Want de Farizeeën en alle Joden eten niet, als zij niet eerst grondig de handen gewassen hebben, omdat zij zich houden aan de overlevering van de ouden." (Marcus 7:1-3, HSV2010)

Voorbeeld 2 - Korenaren plukken en fijnwrijven op sabbat

"Op een sabbat liep Jezus door de korenvelden. Onderweg begonnen zijn leerlingen korenaren te plukken. 'Kijk eens wat ze doen!' zeiden de Farizeeën tegen hem. 'Dat mag niet op sabbat.' " (Marcus 2:23-24, GNB1996)

Volgens de farizeeën was dit een vorm van werken en dus verboden! Jezus irriteerde zich enorm aan die muggenzifterij en zei:

"... De sabbat is er voor de mens, en niet de mens voor de sabbat." (Marcus 2:27, NBV2004)

Hiermee gaf Jezus aan dat de sabbatdag was bedoeld als geschenk van God voor de mensen, niet als onderwerp voor pietluttige discussies over wat je op die dag wel of niet mag doen.

Zie ook onderwerp 'Van sabbat naar zondag' in hoofdstuk 'Gemeente'.

Voorbeeld  3 - Tienden geven

De farizeeën gaven hun tienden op een overdreven nauwgezette manier. Ook waren ze niet gemotiveerd door naastenliefde, maar door hun verlangen naar bewondering. Jezus zei tegen enkelen van hen:

"Maar wee jullie farizeeën, want jullie geven tienden van munt, wijnruit en andere kruiden, maar gaan voorbij aan de gerechtigheid en de liefde tot God; je zou het een moeten doen zonder het andere te laten." (Lucas 11:42, NBV2004)

Voorbeeld 4 - Jezus genas wel eens op Sabbat

Jezus genas eens een man met een verschrompelde hand.

"Op een andere sabbat ging hij naar de synagoge, waar hij onderricht gaf. Daar was ook iemand met een verschrompelde rechterhand. De schriftgeleerden en de farizeeën letten op hem om te zien of hij op sabbat iemand zou genezen, want dan zouden ze hem op grond daarvan kunnen aanklagen." (Lucas 6:6-7, NBV2004)

Een ander keer genas Jezus een vrouw met een gekromde rug.

"Jezus zag haar en sprak haar aan.'Vrouw', zei Hij, 'u bent van uw kwaal verlost.' Hij legde haar de handen op en onmiddellijk rechtte ze haar rug, en ze prees God." (Lucas 13:12-13, WV2012)

Als reactie op een genezing op sabbat zeiden Joodse leiders:

"... Er zijn zes dagen om te werken. Kom dus op die dagen om u te laten genezen en niet als het sabbat is!' " (Lucas 13:14, NBV2004)

Zie meer over Jezus' genezingen op sabbat in onderwerp 'Jezus genas op sabbat' in hoofdstuk 'Wonderen van Jezus'.

Verkeerd onderwijs aan het volk

Al de wetregels uit de wet van Mozes plus de extra honderden extra wetsregels van de farizeeën werden aan het volk onderwezen. Geen wonder dat veel Joden geen waarde meer gingen hechten aan hun godsdienst.

"De schriftgeleerden en de Farizeeën zijn gaan zitten op de stoel van Mozes ... Want zij binden lasten samen die zwaar zijn en moeilijk om te dragen, en zij leggen ze op de schouders van de mensen; maar zij willen die zelf met geen vinger verroeren." (Matteüs 23:2-4, HSV2010)

Deze Joodse leiders maken de Joodse godsdienst tot een last voor de mensen en geven hen het gevoel dat ze altijd tekort schoten. Tegen zulke mensen zei Jezus:

"Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast bent, en Ik zal u rust geven. Neem Mijn juk op u en leer van Mij dat Ik zachtmoedig ben en nederig van hart; en u zult rust vinden voor uw ziel." (Matteüs 11:28-29, HSV2010)

Let op: deze woorden zijn vooral bedoeld voor mensen die door extreem wettisch onderwijs ontmoedigd zijn.

Wetticisme vandaag

De apostel Paulus heeft een groot deel van zijn brief aan de Galaten gebruikt om de gelovigen te waarschuwen tegen wetticisme. Paulus beschouwde wetticisme als één van de grootste gevaren voor de Gemeente van Jezus. De geschiedenis heeft geleerd dat hij daarin volkomen gelijk had en dat er ook vandaag de dag nog heel wat wetticisme bestaat in veel van onze kerken.

Voorbeelden van wetticisme in onze tijd:

• te veel nadruk op de zuiverheid van de kerkelijke leer
• een overmaat aan structuur in de organisatie van het kerkelijk leven
• te veel nadruk op tradities en regels
• vaak ongeschreven regels over wat wel en niet mag op zondag (terwijl die geen van alle in het Nieuwe Testament voorkomen)
• het veroordelen van mensen die anders denken over al deze dingen

Lees meer over wetticisme in de volgende onderwerpen:
- 'Oudtestamentisch geloofsleven' in hoofdstuk 'Gods verbonden'
- 'Wet, genade en Geest' in hoofdstuk 'Gods levenswet'