link naar Home Page  Bijbelstudies - startmenu  

 

 Helpdesk    Site info    Zoeken    Extra  

 

 

 

4.7.14. Van sabbat naar zondag

Inhoud:

- Gewijde rust op de Joodse sabbatdag
- Gods doel met de sabbatdag
- Zondag
- Verplichte zondagsheiliging?
- De zondag als geschenk
- Hoe ga je er mee om?


Gewijde rust op de Joodse sabbatdag

 

In het Oude Testament zien we een sterke nadruk op de verplichte wekelijkse sabbatdag, de zevende dag van elke week die bij ons 'zaterdag' heet. Volgens de Joodse traditie begint de sabbatdag op vrijdag bij zonsondergang en duurt die tot zaterdag bij zonsondergang. Op die dag mogen Joden geen werk doen.

"Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen. Want in zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard." (Exodus 20:8-11, NBV2004)

De wekelijkse sabbatdag werd en wordt door gelovige Joden niet zozeer onderhouden als een godsdienstige verplichting, maar op een feestelijke manier gevierd als een godsgeschenk. Het is een bijzondere dag, waarop je je dagelijkse zorgen en verplichtingen van je af zet. In plaats daarvan houd je je dan bezig met de dingen van God, waaronder synagogenbezoek. Ook neem je extra tijd voor je gezin en ontmoetingen met familie of vrienden. Je viert de sabbatdag pas volledig, wanneer je die dag niet alleen in lichamelijke rust doorbrengt, maar als je ook de tijd neemt om je geest te verrijken.

De wet van Mozes vermeldt de volgende activiteiten die op de sabbatdag niet mogen worden uitgevoerd:

  • dagelijks werk doen (Exodus 20:9-10)
  • voedsel bereiden (Exodus 16:25)
  • hout sprokkelen (Numeri 15:32-36)
  • oogst binnenhalen (Exodus 34:21)
  • reizen (Exodus 16:29)
  • kopen en verkopen (Nehemia10:32, NBV2004)

Het sabbatsgebod is het enige ceremoniële gebod dat is opgenomen in de tien geboden, die een soort grondwet van de wet van Mozes vormen. Dat zegt iets over het belang van de sabbatdag voor het volk Israël.

Gods doel met de sabbatdag

 

God had aan de Israëlieten de sabbatdag gegeven (Exodus 20:8-11) met de volgende bedoelingen:

  1. stil te staan bij God, en zijn diepgaande verbondenheid met het volk en Hem daarvoor te eren
  2. genieten van Gods zegeningen
  3. uitrusten van dagelijkse werkzaamheden en daaruit nieuwe kracht putten (recreatie)
  4. beseffen dat welzijn en welvaart niet is te danken aan eigen inspanning, maar aan Gods zegen

God zelf heeft het volgende gezegd over de sabbatdag:

"Als u de sabbat in ere houdt, u niet verdiept in uw eigen zaken en pleziertjes, maar van de sabbat geniet en hem met genoegen 'de heilige dag van de HERE' noemt en als u de HERE met uw doen en laten eert, niet uw eigen verlangens en pleziertjes volgt en niet ijdel praat, dan zal de HERE uw lust en uw leven zijn en Ik zal u verhogen. Ik zal uw leven op een hoger plan brengen, zodat u volop geniet van de zegeningen die Ik beloofde aan Jakob, uw vader. Ik, de HERE, heb het beloofd." (Jesaja 58:13-14, HB2008)

Zondag

 

Gedurende de eerste eeuwen na Christus onderhielden de (Joodse) christenen gewoon de sabbatdag op de zevende dag van de week, zoals ze dat gewend waren. Voor gelovigen uit de heidenen was de sabbatdag natuurlijk geen vanzelfsprekendheid. Daarnaast werd de eerste dag van de week, dus de zondag, al spoedig een bijzondere dag voor nieuwtestamentische gelovigen. Jezus was immers op die dag opgestaan en Hij was een paar keer op die dag aan zijn discipelen verschenen. Bovendien was de Heilige Geest op de eerste dag van de week (de eerste Pinksterdag) gekomen en dat was ook de geboortedag van de nieuwtestamentische Gemeente. Zo werd de zondag de vaste dag voor samenkomsten, maar er werd op die dag wel gewoon gewerkt. De Joodse sabbatviering (met de nadruk op niet werken op die dag) werd dus niet in een aangepaste vorm overgebracht naar de zondag.

Nergens in het Nieuwe Testament lezen we dat niet-Joodse volgelingen van Jezus werden verplicht om een wekelijkse rustdag in acht te nemen. De enige gedragsregels die van hen verwacht werden zijn tijdens een vergadering in Jeruzalem als volgt door Petrus verwoord:

"Daarom ben ik van mening dat we de heidenen die zich tot God bekeren geen al te zware lasten moeten opleggen, maar dat we hun moeten schrijven dat ze zich dienen te onthouden van wat door de afgodendienst bezoedeld is, van ontucht, van vlees waar nog bloed in zit en van het bloed zelf." (Handelingen 15:19-20, NBV2004)

Opvallend afwezig in die opsomming is een verwijzing naar een sabbatdag. In de vroegchristelijke geschriften van de eerste eeuwen is ook niets te vinden dat duidt om het werkverbod van de sabbat over te brengen naar de zondag.

Later besloot de Romeinse keizer Constantijn de zondag tot officiële vrije dag te maken, zoals dat gebruikelijk was in het Romeinse Rijk. Ook de christenen dwong hij om die dag als godsdienstige dag te onderhouden en dat werd dan ook vastgesteld bij het kerkelijke concilie van Laodicea in 367. Het zal veel lezers verbazen dat de kerkhervormer Calvijn de geestelijke betekenis van de sabbatdag aan de zondag wilde koppelen ('rusten van boze werken') en niet het zich onthouden van arbeid op die dag. Ook in de Heidelbergse Catechismus wordt dit niet genoemd.

Verplichte zondagsheiliging?

 

Gedurende de laatste paar eeuwen wordt in de meeste kerkelijke kringen van Nederland (en ook in andere landen) de zondag nadrukkelijk apart gezet als een rustdag dan in de eeuwen daarvoor. Daarbij wordt niet alleen de nadruk gelegd op kerkelijke samenkomsten, maar ook op het nalaten van dagelijkse werkzaamheden. Het niet werken op zondag is een christelijke traditie geworden, waarbij de zondag tot een soort nieuwtestamentische sabbat is gemaakt.

Maar de zondagsrust is geen Bijbels gebod voor nieuwtestamentische gelovigen. Elk van de Tien Geboden wordt op de één of andere manier ook in het Nieuwe Testament genoemd als een geldige leefregel voor nieuwtestamentische gelovigen. De enige uitzondering is het vierde gebod over het onderhouden van de sabbat. Dat gebod wordt bovendien sterk gerelativeerd door de apostel Paulus in uitspraken die op alle sabbatten en feestdagen betrekking kunnen hebben:

"De een maakt onderscheid tussen de dagen, voor de ander zijn ze alle gelijk. Gun ieder zijn eigen overtuiging." (Romeinen 14:5, WV2012)

"Laat niemand u iets voorschrijven op het gebied van eten en drinken of het vieren van feestdagen, nieuwemaan en sabbat. Dit alles is slechts een schaduw van wat komt - de werkelijkheid is Christus." (Kolossenzen 2:16-17, NBV2004)

De reden daarvan ligt tamelijk voor de hand: het sabbatsgebod valt onder de categorie ceremoniële geboden. Een nieuwtestamentisch geloofsleven houdt onder meer in dat we ons dagelijks richten op de nieuwtestamentische betekenis van de sabbatdag: je rust zoeken en vinden bij Jezus. Daarom moeten we niet wettisch omgaan met menselijke regels over zondagsrust en mogen we andere mensen ook niet de maat nemen vanwege de manier waarop ze de zondag doorbrengen.

De zondag als geschenk

 

Maar toch heeft deze christelijke traditie van zondagsrust iets goeds in zich. Naar mijn mening leef je dicht bij de bedoelingen van Gods Woord wanneer je als nieuwtestamentische gelovige erkent dat een wekelijkse rustdag ooit is bedacht door onze Schepper die weet dat die rustdag heilzaam is voor ons mensen. Daarom respecteer je de wijsheid van je Schepper wanneer je een wekelijkse rustdag in acht neemt, waarin je voor zover mogelijk:

  • afstand neemt van je werkzaamheden
  • je richt op de dingen binnen de sfeer van Gods koninkrijk (bijvoorbeeld kerkelijke samenkomsten, persoonlijk tijd met God, enz.)
  • in dankbaarheid genieten van Gods zegeningen, bijvoorbeeld met je gezin, in de natuur of in ontmoetingen met familie of vrienden

Dan is de wekelijkse rustdag een dag waarin je weer nieuwe krachten opdoet voor je geest, je ziel en je lichaam. Dan is het geen dag van verplichtingen, maar je VIERT de zondag als een godsgeschenk evenals de Joden hun sabbatdag vieren. Dan heeft de zondag een belangrijke geloofsondersteunende waarde. Als je slordig omgaat met een godsgeschenk als de zondag doe je God tekort EN jezelf. Meestal gaat dat samen met een geleidelijke verzwakking van je geloof.

Hoe ga je er mee om?

 

Zo hebben wij bijvoorbeeld in ons gezin steeds de zondag een speciale plaats willen geven. Naast het gaan naar de kerkelijke samenkomst was er altijd veel tijd voor gezelligheid, ontspanning en ontmoetingen met vrienden. We wilden de zondag met de kinderen steeds beleven als een dag in verbondenheid met God en tegelijk als een plezierige dag met elkaar en met anderen. We wilden hen leren dat de dingen van God vreugde opleveren. Wel hebben we de kinderen steeds verboden om huiswerk op zondag te doen. Niet omdat God dat van hen zou eisen, maar als onze eigen huisregel, om de zondag tot een goede dag te laten zijn, om er nieuwe kracht uit te putten voor de komende werkweek.

Maar ik heb er geen moeite mee om bijvoorbeeld op zondag uit eten te gaan in een restaurant als een vorm van ontspanning. Andere gelovigen vinden dat verkeerd. Het is goed om te beseffen dat er in andere landen ook verschillend gedacht over de zondag. In de Verenigde Staten heb ik bijvoorbeeld meegemaakt hoe je als christenen na de kerkdienst massaal met elkaar gaat eten in een restaurant, om op die manier onderling contact te onderhouden. Voor nieuwtestamentische gelovigen is de geestelijke rust belangrijker dan de lichamelijke rust. Daarom moeten we niet wettisch omgaan met de zondagviering door allerlei regeltjes belangrijker te vinden dan de dingen die het doel van de zondagviering dienen.

Kortom: laten we blij zijn met de mogelijkheid in ons land om de zondag als een aparte dag in te richten en die gebruiken om prioriteit te geven aan de dingen van God en afstand te nemen van dagelijkse beslommeringen. Dan wordt de zondag een gewijde dag, dat wil zeggen: een aan God gewijde dag, de beste dag van de week.


Volgend onderwerp:

  4.7.15. Christelijke feestdagen 

 

 

 

HELPDESK

 

HELPDESK

Site info
- Wat betekent herschepping?
- Wat vind je op deze site?
- Achtergrond
- Vier aspecten
- Copyright

 

 

 

 

Helpdesk

Zoeken
- Zoekmogelijkheden
- Tips voor zoektermen
- Populaire zoektermen
- Inhoudsopgave (kort)
- Inhoudsopgave (lang)
- Trefwoord index
- Bijbeltekst index

 

 

 

 

 

Extra
- Geloofsvragen
- PDF bestanden downloaden
- Printklare pagina's
- Gespreksvragen
- Thema's voor Bijbelkringen
- Thema's kerkelijk jaar
- Cursus 'Gods karakter'

 

Herschepping Bijbelstudies - versie 3.4.