4.1.4. Lichaam, ziel, hart en geest

 

- Je innerlijk: geest, hart en ziel - Functioneren in twee werelden - Aspecten van ziel en hart - Wat heeft dit allemaal met geloof te maken? - Geheugen

 

Het is nuttig om te weten hoe je als mens in elkaar zit. De meeste mensen hebben wel een redelijk beeld van de belangrijkste onderdelen en functies van hun lichaam. Dat is belangrijk om zo gezond mogelijk te leren leven en zo goed mogelijk allerlei ziekten en gebreken te voorkomen. Het is minstens zo belangrijk om te weten hoe je innerlijk functioneert. Omdat een belangrijk deel van je geloofsleven zich in je innerlijk afspeelt, is het voor gelovigen dubbel belangrijk om daar iets meer over te weten.

In dit hoofdstuk kom je heel wat tegen dat op het vlak van de psychologie ligt, maar waarbij de Bijbel het laatste woord heeft. Veel aspecten van het geloof zijn beter te begrijpen als je door hebt welke rol alle functies van je innerlijk daarbij spelen.

 

Je innerlijk: geest, hart en ziel

Naast de begrippen geest en ziel wordt in de Bijbel ook vaak het woord 'hart' gebruikt als het gaat over het innerlijk van de mens. Het lijkt er soms op dat de Bijbel deze drie woorden op een willekeurige manier gebruikt, maar dat is niet zo. Let wel: sommige Bijbelvertalingen gaan nogal slordig om met deze drie begrippen en vervangen ze vaak door andere algemene woorden. In concordante vertalingen worden deze woorden bijna overal correct weergegeven (bijvoorbeeld de HSV vertaling).

In Herschepping gaan we uit van de volgende betekenissen van de drie genoemde woorden:

• ziel - het meest bewuste deel van je innerlijk
• hart - het minder bewuste deel van je innerlijk
• geest - De Bijbel gebruikt de termen 'hart' en 'geest' soms in dezelfde betekenissen. Bij het woord 'geest' ligt de nadruk op de relatie met de geestelijke wereld. Bij het woord 'hart' ligt de meer op de kern van je persoonlijkheid en het raakvlak met je ziel.

In sommige Bijbelgedeelten komen we lichaam, ziel en geest (of hart) tegelijk tegen:

"Daarom verheugt zich mijn hart en juicht mijn ziel, mijn lichaam voelt zich veilig en beschut." (Psalm 16:9, NBV2004)

"Moge de God van de vrede zelf uw leven in alle opzichten heiligen, en mogen heel uw geest, ziel en lichaam zuiver bewaard zijn bij de komst van onze Heer Jezus Christus." (1 Tessalonicenzen 5:23, NBV2004)

In het volgende plaatje kun je zien we hoe je als mens globaal functioneert. Dit model sluit nauwkeurig aan bij wat we in de Bijbel hierover kunnen lezen. De rechthoekjes in het diagram slaan niet op losse 'onderdelen' van je innerlijk, maar als functies die in veel opzichten met elkaar samenwerken of in elkaar overvloeien.

 

Functioneren in twee werelden

Als mens op de aarde leef je in twee werelden: voornamelijk in de materiële wereld en in beperkte mate ook in de geestelijke wereld. Voor het overgrote deel ben je bewust van de zichtbare, materiële leefwereld doordat je met de zintuigen (van je lichaam) kunt zien, horen, voelen, enzovoort. Die indrukken kun je vervolgens in je innerlijk verwerken. Verder kun je in de materiële wereld naar buiten treden, bijvoorbeeld door je te verplaatsen, te spreken en van alles te doen.

Je bent veel minder bewust van de geestelijke wereld, maar met je geest kun je bijvoorbeeld communiceren met God. Bij het sterven wordt de verbondenheid met de materiële wereld verbroken en leef je gewoon verder in de geestelijke wereld met je ziel en je geest, die allebei onstoffelijk zijn. Pas bij de opstanding mag je als gelovige verwachten dat je een nieuw, verheerlijkt lichaam zult krijgen en pas dan zul je een compleet mens zijn zoals God dat altijd bedoeld heeft. Je zult dan zowel in de materiële wereld als in de geestelijke wereld kunnen functioneren.

 

Aspecten van ziel en hart

In de ziel onderscheiden we vier aspecten of functies:

• het verstand en het gevoel, waarmee je indrukken van buitenaf innerlijk kunt verwerken
• de wil en het gedrag, waarmee je beslissingen kunt nemen en uitvoeren.

Deze vier functies hebben veel raakvlakken met elkaar.

verstand	denken, bedenken
gevoel	voelen, beleven
wil	willen, kiezen
gedrag	doen, optreden

In het hart onderscheiden we ook vier aspecten of functies die elk in het verlengde liggen van de vier genoemde aspecten van de ziel. Ze liggen dieper in je persoonlijkheid, op het raakvlak van ziel en geest. Je bent veel minder bewust van wat daar gebeurt. Wel motiveren en ondersteunen ze de functies van je ziel.

ziel		hart
verstand	denken, bedenken	geweten	- diepere overwegingen - normen - idealen
gevoel	voelen, beleven	gemoed	- diepere gevoelens en verlangens - gevoelswaarden - relaties ervaren
wil	willen, kiezen	loyaliteit	- motivaties - prioriteiten - toewijding
gedrag	doen, optreden	levensstijl	- voorkeursgedrag - routines - karakter

De werkelijkheid is natuurlijk veel complexer dan hier wordt voorgesteld. In het volgende plaatje zie je alle genoemde aspecten van het menselijk wezen in hun onderlinge samenhang. In de volgende onderwerpen wordt dit allemaal uitgewerkt.

 

Wat heeft dit allemaal met geloof te maken?

Waarom wordt dit in Herschepping allemaal zo uitgebreid uitgelegd? Omdat al die verschillende functies van je innerlijk te maken hebben met je geloofsleven. In het volgende overzicht zie je welke aspecten van het geloofsleven betrekking hebben op de vier functies van je ziel (verstand, gevoel, wil, gedrag) daarbij ondersteund door de vier 'hulpfuncties' van je hart (geweten, gemoed, loyaliteit, levensstijl):

zielsaspect	geloof tot bekering	geloofsaspect	groeiend geloof na bekering
verstand	Gods Woord aannemen zondebesef	geloofszekerheid	- Gods wil kennen vanuit de Bijbel - een rein geweten houden - geloofsfundament van waarheid - heilzame manier van denken
gevoel	vertrouwen krijgen in Jezus je geluk van Jezus verwachten	geloofsvertrouwen	- zegenrijke relaties met andere mensen - je relatie met God onderhouden - omgaan met God door gebed - je geluk vinden in Gods zegeningen - omgaan met verleidingen - omgaan met beproevingen
wil	Jezus aannemen als je verlosser Jezus aannemen als je Heer	geloofskracht	- toewijding, heiliging en discipelschap - overwinnen met kracht in zwakheid - omgaan met goddelijke leiding - overwinning in de geestelijke strijd - bevrijding van gebondenheden - getuigen van Jezus zijn - bereidheid om te lijden voor Jezus
gedrag	afstand nemen van je oude leven en willen leven met God	geloofspraktijk	- vrucht dragen - zegenende liefde - karakterverandering

Geloofsaspecten bij bekering en geloofsgroei

 

Geheugen

In het menselijk wezen speelt ook het geheugen een belangrijke rol, waarmee je gedachten, gevoelens, waarnemingen, enzovoort kunt opslaan en weer ophalen. Het is een soort massageheugen vergelijkbaar met de harde schijf van een computer. Zowel de omvang als de flexibiliteit van het menselijk geheugen zijn enorm in vergelijking met hedendaagse computertechnologie. Het ontwerp van onze menselijke computer plaatst wetenschappers voor onoplosbare raadsels. Het is een meesterstukje van onze Schepper.

Tot voor kort waren wetenschappers van mening dat de mens maar een klein gedeelte van zijn hersencapaciteit zou benutten. Recenter onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat die extra hersencapaciteit hoogstwaarschijnlijk wordt benut door wat we het 'hart' of de 'geest' noemen.

Als christen kan je geheugen je helpen herinneren wat God door je leven heen voor je gedaan heeft.

"Prijs de HEER, mijn ziel, vergeet niet één van zijn weldaden." (Psalm 103:2, NBV2004)

Je kun je geheugen ook oefenen in het onthouden wat er in de Bijbel staat, zodat de Heilige Geest je bij gelegenheid die woorden te binnen kan brengen.

"Deze woorden, die ik u heden gebied, moeten in uw hart zijn. U moet ze uw kinderen inprenten en erover spreken, als u in uw huis zit en als u over de weg gaat, als u neerligt en als u opstaat." (Deuteronomium 6:6-7, HSV2010)

Let op dat de Bijbel hier spreekt over het opslaan van Bijbelwoorden in je HART, dus het 'diepere deel' van je geheugen.

Zie ook onderwerp 'Memoriseren en mediteren' in hoofdstuk 'Bijbel'.

 Volgend onderwerp: 4.1.5. Lichaam