4.1.7. Hart

"Zoals het water het gelaat weerspiegelt, zo weerspiegelt het hart van de mens de mens." (Spreuken 27:19, NBG51)

Woordgebruik

In de Bijbel komen we vaak het woord 'hart' tegen. Die term geeft aan dat het gaat om het diepste wat in de mens ligt, om de diepste motivaties voor onze gedragingen. In de Bijbel wordt het woord meestal gebruikt voor het diepere innerlijk van de mens.

In het algemene spraakgebruik heeft het woord 'hart' een ruimere betekenis. Kijk maar naar de volgende voorbeelden:

In de Bijbel wordt het woord 'hart' ook gebruikt voor het geheugen van de mens. Zie bijvoorbeeld het volgende Bijbelgedeelte, waarbij het gaat over Maria ten opzichte van Jezus toen Hij 12 jaar oud was:

"... Zijn moeder sloot alles wat er met hem gebeurd was in haar hart." (Lucas 2:51, NBV2004)

Hart en geest

Je hart is het diepst gelegen deel van je innerlijk, waar je geloofsleven zich afspeelt. In de Bijbel zien we dat de begrippen 'hart' en 'geest' vaak door elkaar gebruikt worden en dat ze bijna dezelfde betekenis lijken te hebben. Bij het woord 'geest' ligt de focus vaak op communicatie met God en bij 'hart' ligt de focus op het 'diepste van het innerlijk'. De volgende Bijbeltekst is daarvan een goed voorbeeld:

"De geest van de mens is een lamp des HEREN, doorzoekende al de schuilhoeken van het hart." (Spreuken 20:27, NBG1951)

Hier zijn nog enkele voorbeelden uit de Bijbel waaruit blijkt dat de termen 'hart' en 'geest' bij elkaar horen:

"... In den hoge en in het heilige woon Ik en bij de verbrijzelde en nederige van geest, om de geest der nederigen en het hart der verbrijzelden te doen opleven." (Jesaja 57:15, NBG1951)

"Een vrolijk hart maakt een gezicht blij, maar door hartenleed wordt een geest neerslachtig." (Spreuken 15:13, HSV2010)

"een nieuw hart zal Ik u geven en een nieuwe geest in uw binnenste; het hart van steen zal ik uit uw lichaam verwijderen en ik zal u een hart van vlees geven. Mijn geest zal Ik in uw binnenste geven ..." (Ezechiël 36:26-27, NBG1951)

In deze Bijbelteksten zie je voorbeelden van zogenaamde 'parallellismen' die je in het Oude Testament veel tegenkomt, vooral in de Psalmen. Daarbij wordt hetzelfde op twee verschillende manieren uitgedrukt. Let op: in veel moderne vertalingen worden de begrippen geest, hart en ziel vaak 'wegvertaald' en vervangen door gemakkelijker leesbare uitdrukkingen. Voor bestudering van dit onderwerp kun je beter de NBG of de HSV vertaling gebruiken omdat deze begrippen daarin veel consistenter worden weergeven.

Hart en ziel

 

schema hart en ziel

In de Bijbel kom je het woord 'hart' tegen in allerlei betekenissen die te maken hebben met de diepere kant van je innerlijke leven. Je 'ziel' is het meer bewuste deel van je innerlijk, terwijl je 'hart' het minder bewuste deel van je innerlijk is dat je ziel motiveert.

"... ieder binnenste en hart is ondoorgrondelijk" (Psalm 64:7, NBG1951)

Ook vinden er in het hart 'overleggingen' plaats, waarin diepere gevoelens, gedachten en motivaties een rol spelen.

"Waarom overlegt u deze dingen in uw hart? " (Marcus 2:8, HSV2010)

Evenals de ziel maakt ook het hart gebruik van het geheugen, waarin een veelheid van (meestal onbewuste) ervaringen, impressies, woorden, gedachten, gevoelens, gedragingen, enzovoort, zijn opgeslagen.

"Wat omgaat in een mensenhart is als diep verborgen water, iemand met inzicht brengt het naar boven." (Spreuken 20:5, NBV2004)

We onderscheiden vier functies van het hart, die elk verbonden zijn met een bijbehorende functie van de ziel. Je zou ze kunnen beschouwen als hulpfuncties die de functies van de ziel motiveren.

ziel hart
verstand denken, bedenken geweten - diepere overwegingen
- normen
- idealen
gevoel voelen, beleven gemoed - diepere gevoelens en verlangens
- gevoelswaarden
- relaties ervaren
wil willen, kiezen loyaliteit - motivaties
- prioriteiten
- toewijding
gedrag doen, optreden levensstijl - voorkeursgedrag
- routines
- karakter

Goed omgaan met je hart

Gelovigen worden aangespoord hun hart op God te richten. Goede voorbeelden van dagelijkse gebeden vinden we in het volgende Bijbelgedeelten:

"Wat mijn mond zegt en mijn hart overweegt, laat het U genoegen doen, HEER, mijn rots, mijn verlosser." (Psalm 19:15, WV2012)

"Mijn God, doorgrond mij, kijk in mijn hart, onderzoek mij, peil mijn gedachten." (Psalm 139:23, GNB1996)

Gods Woord spoort ons aan om verstandig om te gaan met ons hart, omdat het zo'n centrale rol speelt in ons leven. Zorgvuldigheid is geboden bij het ontwikkelen van normen en waarden, idealen, doelstellingen en prioriteiten en vooral bij het bepalen waar je je liefde en je loyaliteit op richt.

"Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven." (Spreuken 4:23, NBV2004)

Het hart kan de schatkamer van je ziel zijn en een bron van levensvreugde. Als het hart niet zuiver is, wordt het een bron van verwarring en innerlijke verdeeldheid. De één heeft een hart van goud, de ander een hart van steen.

Hart en geloof

Het geloof van een christen is een zaak van het hart. Vandaar de uitdrukking dat Jezus in het hart van elke gelovige woont door de Heilige Geest. Ook daaruit blijkt weer dat hart en geest twee functies zijn die dicht bij elkaar liggen.

"... opdat Christus door het geloof in uw harten woont ..." (Efeziërs 3:17, HSV2010)