5.3.2. Zelfbeeld en identiteit

 

- Wat is je identiteit? - Wat is je zelfbeeld? - Zelfbeeld en karakter - Nieuwe identiteit en evenwichtig zelfbeeld

 

De manier waarop je over jezelf denkt is van groot belang voor je geloofsleven. In dit onderwerp en de drie volgende onderwerpen gaan we het hebben over je zelfbeeld (de manier waarop je naar jezelf kijkt) en je identiteit (wie je werkelijk bent). Als je een realistisch zelfbeeld hebt, komen je zelfbeeld en je identiteit met elkaar overeen.

 

Wat is je identiteit?

Je identiteit is het totaalplaatje van wie je bent:

1. je persoonlijkheid, de unieke en herkenbare persoon die je bent
2. de positie die je als individu inneemt in je omgeving en je relaties met andere mensen.

Je identiteit wordt vooral bepaald door:

1. wat je weet en kan doen (kennis, vaardigheden, diploma's)
2. welk werk je doet (beroep, taken, positie of rang)
3. bij welke sociale groepen je hoort (familie, vrienden, collega's, je kerkelijke gemeente)
4. je eventuele huwelijkspartner
5. je achtergronden (ouders, land, woonplaats, opvoeding, ras)
6. je sociale status, je culturele omgeving
7. welk karakter je hebt (introvert, extravert, spontaan, beheerst, wilskrachtig, enzovoort)

 

Wat is je zelfbeeld?

Je zelfbeeld is een totaalplaatje van de manier waarop je over jezelf denkt. Als je een positief zelfbeeld hebt, dan versterkt dat je zelfvertrouwen. Als je negatief over jezelf denkt, krijg je gevoelens van minderwaardigheid en schaamte. Je zelfbeeld wordt voor een groot deel bepaald door:

1. wat je doet (studie, werk, activiteiten in je kerkelijke gemeente en in de samenleving, hobby's, vrijetijdsbesteding, sport, kennis en vaardigheden)
2. wat anderen van je vinden volgens jou (reputatie, aantrekkelijkheid, uitstraling, succes)
3. wat je hebt (gezondheid, relaties, zekerheid, geld, bezit)

Je hebt een positief/negatief zelfbeeld wanneer je wel/niet gelukkig en tevreden bent met wie je zelf denkt te zijn. Je zelfbeeld is heel subjectief. Andere mensen kunnen heel anders naar jou kijken dan dat jij jezelf beoordeelt. Je zelfbeeld is dus geen nauwkeurige weergave van wie je echt bent en kan van tijd tot tijd verschillend zijn.

De ene persoon heeft een sterkere neiging tot een positief of negatief zelfbeeld dan de ander. Als iemand zichzelf meestal overschat en een te positief zelfbeeld heeft, spreken we over zelfoverschatting of narcisme. Als iemand zichzelf meestal onderschat en een te negatief zelfbeeld heeft, spreken we over een laag zelfbeeld of minderwaardigheidsgevoelens.

 

Zelfbeeld en karakter

Er is nog een vierde factor die een grote invloed heeft over de manier waarop je over jezelf denkt: je karakter. Dat bestaat voor ongeveer 50% uit aangeboren eigenschappen (ook wel je temperament genoemd), terwijl de overige 50% het gevolg is van je persoonlijke karakterontwikkeling.

karakteraspect	eigenschappen
verstandelijk	Mensen met sterk aanwezige verstandelijke eigenschappen hebben een sterk ontwikkeld geweten en vinden al gauw dat ze in van alles en nog wat tekort schieten. Als gelovigen vinden ze dat ze te veel zondigen. Ze vinden zichzelf vaak onhandig, weinig sportief en minder toeschietelijk in hun omgang met andere mensen waardoor ze niet gauw tot de meest populaire mensen horen.
gevoelsmatig	Mensen met sterk aanwezige gevoelsmatige eigenschappen hebben eerder het tegenovergestelde probleem. Zij hebben de neiging zichzelf te overschatten door hun optimistische instelling, en ook door hun populariteit vanwege hun levendigheid en spontaniteit. De meer zorgzame typen kunnen ook last hebben van misplaatste schuldgevoelens. Ze vinden het bijvoorbeeld moeilijk om 'nee' te zeggen als hen iets gevraagd wordt en vinden daarom vaak dat ze tekortschieten tegenover andere mensen.
wilskrachtig	Mensen met sterk aanwezige wilskrachtige eigenschappen weten niet wat minderwaardigheidsgevoelens zijn. Zij menen alles te kunnen (ze kunnen inderdaad ook veel!) en ze hebben eerder een winnaarmentaliteit. Daardoor kunnen ze gemakkelijk tot zelfoverschatting komen en zich boven anderen verheffen.
evenwichtig	Mensen met sterk aanwezige evenwichtige eigenschappen vinden zichzelf al gauw verbleken vergeleken bij andere typen die allemaal wel ergens heel goed in zijn, terwijl ze zichzelf zo gewoon en middelmatig vinden. Ze vergeten dat hun veelzijdigheid en gelijkmoedigheid prachtige karaktereigenschappen zijn waarin ze boven veel anderen uitblinken.

Zelfbeeld en karakter

Uit dit overzicht blijkt dat mensen met vooral wilskrachtige en gevoelsmatige eigenschappen geneigd zijn tot zelfoverschatting. Dat zijn tegelijk de mensen die graag op de voorgrond treden en ze zijn daarom sterk oververtegenwoordigd in tv-programma's.

Mensen met vooral verstandelijke en evenwichtige eigenschappen onderschatten zich meestal en hebben eerder last hebben van minderwaardigheidsgevoelens. Dat zijn tegelijk de mensen die liever meer op de achtergrond blijven.

Zie ook hoofdstuk 'Karakter en geloof'.

 

Nieuwe identiteit en evenwichtig zelfbeeld

De sleutel tot een gezond, evenwichtig zelfbeeld kunnen we in de Bijbel vinden:

"Laat de onaanzienlijke gelovige trots zijn op zijn hoge waarde,
en de rijke op zijn nederige staat ..." (Jakobus 1:9-10, NBV2004)

Wie zich aan die gouden regel houdt, is al een aardig eind op weg om een realistisch zelfbeeld te hebben. Dat helpt je om niet meer trots te zijn op jezelf (narcisme) of jezelf onwaardig te vinden (minderwaardigheidsgevoelens).

 Volgend onderwerp: 5.3.3. Je identiteit als christen