5.3.14. Neerslachtigheid van Elia

Elia

Het bekendste Bijbelse voorbeeld van neerslachtigheid vinden we in de geschiedenis van de profeet Elia (1 Koningen 19). Hij had de meest succesvolle en spectaculaire actie van zijn leven uitgevoerd op de berg Karmel, maar er was niets veranderd in de harten van koning Achab en zijn vrouw Izebel. De teleurstelling over het uitblijven van de gehoopte verandering deed voor Elia de deur dicht: hij had geen hoop meer. Waarvoor zou hij nog verder leven?

Sommige mensen komen in een dip terecht nadat ze een hoogtepunt hebben meegemaakt of een inspannend project hebben voltooid. Veel anderen worden neerslachtig na een mislukking, een tegenslag, een diepe teleurstelling, het verlies van een geliefd persoon, verlies van werk, gezondheid of wat dan ook. Ze zien hun toekomst en hun idealen wegvallen en hebben het gevoel niets meer te hebben om voor te leven. Neerslachtigheid is voor een deel een vlucht uit het leven en wegkruipen in je eigen hoekje, dat vervolgens je zelfgebouwde gevangenis wordt.

Elia vluchtte ook, ver weg naar de woestijn in zuidelijk Judea, en hoopte daar te sterven. Voordat hij zijn ogen voorgoed wilde sluiten bad hij nog een 'laatste gebed':

"... Het is genoeg geweest, HEER. Neem mijn leven, want ik ben niet beter dan mijn voorouders." (1 Koningen 19:4, NBV2004)

Neerslachtige mensen hebben de neiging om na zo'n teleurstelling het bijltje erbij neer te gooien. Bij sommigen komt dan het verlangen naar boven om te willen sterven. Elia was duidelijk ook zover. Voor God is het bijltje erbij neergooien of sterven NOOIT een acceptabele oplossing voor neerslachtigheid. God was het dus hartgrondig oneens met Elia en stuurde een engel om hem te ondersteunen. Dat was het begin van zijn leerproject om zijn neerslachtigheid te overwinnen. Talloze neerslachtige gelovigen van vandaag kunnen baat hebben bij de lessen die Elia daarbij geleerd heeft.

Les 1 - Zorg voor je lichaam

God stuurde de engel in de eerste plaats om Elia extra lichamelijke kracht te geven. Neerslachtige mensen gaan soms zo op in hun neerdrukkende gedachten dat zij hun lichamelijke conditie verwaarlozen en verzwakken. Sommigen verliezen hun eetlust of lijden aan slapeloosheid. Anderen hebben geen behoefte meer om van alles te ondernemen en dan blijven ze maar thuis zitten. Neerslachtigheid is behoorlijk uitputtend en ook de bijbehorende stressgevoelens kunnen heel wat van een persoon vergen.

De eerste les is dus heel simpel: je lichaam goed verzorgen en voldoende rust nemen. Alleen dat al kan meer verlichting geven dan je denkt. Een flink eind wandelen of fietsen kan wonderen doen. Voor mensen die bijvoorbeeld overspannen zijn is dat ook een goede therapie. Als je lichaam er weer tegen kan, lijkt de wereld al weer heel anders.

"... er kwam een engel, die hem aanraakte en zei: 'Word wakker en eet wat.' Elia keek op en ontdekte naast zijn hoofd een brood, in gloeiende kooltjes gebakken, en een kruik water. Nadat hij had gegeten en gedronken ging hij weer onder de struik liggen." (1 Koningen 19:5-6, NBV2004)

Elia kreeg van God wat hij het meest nodig had: geen preek, geen verwijten maar voedsel en water, want dat had hij mogelijk teveel laten staan in zijn neerslachtigheid. Hij was ook volledig uitgeput en dus had hij rust nodig. Daarna sliep hij nog een poos verder. Toen hij genoeg uitgerust was maakte de engel Elia voor de tweede keer wakker en gaf hem weer te eten. Toen pas was hij voldoende aangesterkt.

Les 2 - Ga naar God

In de Bijbel kun je het niet woordelijk lezen, maar uit het verhaal blijkt dat de engel Elia de opdracht had gegeven om naar de berg Horeb te gaan.

"Maar de engel van de HEER kwam terug, raakte hem opnieuw aan en zei: 'Sta op en eet wat, anders is de reis te zwaar voor je.' Elia stond op, en toen hij had gegeten en gedronken liep hij, gesterkt door dit voedsel, veertig dagen en veertig nachten door de woestijn, tot hij bij de Horeb kwam, de berg van God." (1 Koningen 19:7-8, NBV2004)

De bedoeling was duidelijk: God wilde een bijzondere ontmoeting met Elia hebben. Elia gehoorzaamde en ging. Waarom was hij niet uit zichzelf het gesprek met God aangegaan? Hij was vol van zijn neerdrukkende gedachten en was zijn visie kwijt en dus ook zijn zicht op God. Maar God hielp hem op weg. Alleen al door de opdracht van God om Hem te gaan ontmoeten kon Elia weten dat God hem niet had afgeschreven. Hij ontving bovennatuurlijke kracht om zonder extra voedsel of water lange tijd door de woestijn te kunnen lopen. Ook daaruit kon hij weten dat God nog steeds bij hem was.

Elia's neerslachtigheid is heel herkenbaar voor neerslachtige gelovigen van vandaag. Zij weten maar al te goed dat God naar hen luistert en dat ze met hun moeiten naar Hem toe mogen gaan. Maar soms kunnen zelfs de meest geestelijk volwassen gelovigen verstrikt raken in hun neerslachtige manier van denken. Ze zijn als het ware geblokkeerd. Wat een voorrecht dat er dan soms medegelovigen zijn die de moeite nemen om hen op weg te helpen. Het is niet gemakkelijk om neerslachtige personen te helpen. Zij willen vaak niet geholpen worden, tenminste zo lijkt het. Daardoor stoten ze dikwijls de hulp van zich af die ze zo hard nodig hebben.

Elia ging naar God toe. Hij moest van ver komen, maar hij ging en ... hij vond God. Als jij 'toevallig' een neerslachtige lezer bent: doe hetzelfde en God zal zich laten vinden. Neem er de tijd voor. Ga ergens heen waar je bijvoorbeeld al wandelend of op een rustige plek zittend met God kunt praten. Open je hart voor God en verwacht een ontmoeting.

Les 3 - Ontdek de rust bij God

De ontmoeting van God met Elia was beslist bijzonder te noemen.

" 'Kom naar buiten,' zei de HEER, 'en treed hier op de berg voor mij aan.' En daar kwam de HEER voorbij.
- Er ging een grote, krachtige windvlaag voor de HEER uit, die de bergen spleet en de rotsen aan stukken sloeg, maar de HEER bevond zich niet in die windvlaag.
- Na de windvlaag kwam er een aardbeving, maar de HEER bevond zich niet in die aardbeving.
- Na de aardbeving was er vuur, maar de HEER bevond zich niet in dat vuur.
- Na het vuur klonk het gefluister van een zachte bries." (1 Koningen 19:11-12, NBV2004)

Als God tegen iemand spreekt, is het altijd op een manier waarbij de boodschap duidelijk overkomt. God spreekt niet in raadsels. Elia begreep de boodschap onmiddellijk: God werkt niet altijd met een manifestatie van kracht, zoals op de berg Karmel was gebeurd. God werkt vaak vanuit het kleine, vanuit de stilte van het mensenhart dat zich aan God toevertrouwt. God manifesteert zich tijdens massabijeenkomsten van gelovigen, maar de belangrijkste dingen gebeuren vaak in de rust en de stilte van een persoonlijke ontmoeting met God. Dat was waarschijnlijk het geheim van de zachte bries. Voordat God tot hem ging spreken moest Elia in Gods rust komen. Voor de gelovigen van vandaag is dat nog net zo belangrijk.

Les 4 - Een nieuwe uitdaging

God vroeg Elia wat hij kwam doen en liet hem zijn verhaal vertellen, dat hij tijdens de voetreis misschien wel tientallen keren aan zichzelf had verteld:

"... 'Ik heb me met volle overgave ingezet voor de HEER, de God van de hemelse machten, maar de Israëlieten hebben uw verbond met hen naast zich neergelegd, uw altaren verwoest en uw profeten gedood ..." (1 Koningen 19:14, NBV2004)

Tijdens zijn lange voetreis naar de berg Horeb had Elia tijd genoeg gehad om erover na te denken, maar het lijkt er niet op dat hij veel verder was gekomen en ook niet dat hij de dingen vanuit Gods perspectief was gaan zien. God gaf Elia geen preek en verweet hem niet dat hij neerslachtig was. Maar God zei ook niet dat Hij Elia erg zielig vond, een slachtoffer van omstandigheden. Wat God wel deed? Hij gaf hem een nieuwe uitdaging.

"De HEER zei tegen Elia: 'Keer terug en ga naar de woestijn van Damascus. Daar aangekomen moet je Hazaël tot koning van Aram zalven. Jehu, de zoon van Nimsi, moet je zalven tot koning van Israël ..." (1 Koningen 19:15-16, NBV2004)

Neerslachtige mensen zijn zo vol met zelfmedelijden dat ze eerder een aansporende trap onder hun gat nodig hebben dan een troostend gesprek dat hen bevestigt in hun gevoelens. Zo ging God namelijk ook om met zijn geliefde profeet. Hij moest in het buitenland iemand tot koning zalven. Dat betekende dat Elia's bediening niet over en uit was, maar wel een andere wending kreeg. God stuurt zijn volgelingen niet gauw met pensioen. Elia's toekomstige taak zou zich tot in het buitenland uitstrekken en dat was iets geheel nieuws en een vergroting van zijn werkgebied. Dat was toch een behoorlijke uitdaging? Bovendien moest hij een nieuwe koning over Israël zalven en dat hield in dat God klaar was met Achab, en ook dat was positief nieuws: eindelijk gerechtigheid! Deze goddeloze koning had alle kansen gehad om tot inkeer gekomen, maar hij weigerde voor God te buigen, terwijl hij Gods macht met zijn eigen ogen had gezien. God had Achab afgeschreven en Elia mocht een belangrijke rol spelen bij deze machtswisseling.

Als jij een neerslachtige gelovige bent, trek je op aan het voorbeeld van Elia. Vertrouw God voor een toekomst waarin Hij je kan gebruiken. Wees dienstbaar in het koninkrijk van God waar taken voor het oprapen liggen. Dit zal een goed medicijn zijn voor je neerslachtigheid.

Les 5 - Trek op met je medegelovigen

Toen Elia uitgesproken was gaf God hem niet alleen een nieuwe opdracht, maar voegde er nog twee belangrijke zaken aan toe. Eerst gaf God hem een vriend waar hij intensief mee kon optrekken.

"... Elisa, de zoon van Safat, uit Abel-Mechola, moet je tot je eigen opvolger zalven." (1 Koningen 19:14, NBV2004)

Neerslachtige personen zijn geneigd hun sociale contacten te verwaarlozen omdat ze menen dat toch niemand hen begrijpt. Ze hebben dan juist vrienden nodig om samen mee op te trekken. Daardoor kan een tot stilstand gekomen leven weer op een natuurlijke manier op gang komen.

Elisa zou een uitstekende partner voor Elia blijken te zijn en de best denkbare opvolger. Juist door Elia's opvolger aan te wijzen gaf God Elia een duidelijk langtermijn perspectief. Zijn bediening zou niet eindigen wanneer hij zou sterven, maar zelfs doorgaan in de persoon van Elisa die in zijn voetsporen zou treden. Wat een geweldige steun in de rug voor Elia! Maar God had nog meer te zeggen:

"Maar ik zal ervoor zorgen dat er in Israël zevenduizend man overblijven die zich niet buigen voor Baäl en zijn beeld niet kussen.' " (1 Koningen 19:18, GNB1996)

Neerslachtige mensen moeten leren dat ze niet de enigen zijn die het moeilijk hebben. Zij moeten bedenken dat veel andere mensen iets soortgelijks hebben meegemaakt, en er goed doorheen zijn gekomen. Het kan hen helpen om eens te praten met zulke mensen om uit hun isolement van eenzame neerslachtigheid te komen.