5.2.1. Wat is waarheid?

 

- Waarheidsvragen - Materiële waarheid - Historische waarheid - Is er een absolute waarheid? - Gods waarheid

 

 

Waarheidsvragen

De Joodse leiders hadden Jezus gearresteerd en voor het gerecht gesleept. Zij wilden Hem ter dood laten brengen en Pilatus had de moeilijke taak om deze rechtszaak te behandelen. Als een onderdeel van dat proces had Pilatus een persoonlijk gesprek met Jezus om Hem te bevragen over de kern van zijn identiteit: zijn koningschap.

"Pilatus zei: 'U bent dus koning?' 'U zegt dat ik koning ben,' zei Jezus. 'Ik ben geboren en naar de wereld gekomen om van de waarheid te getuigen, en ieder die de waarheid is toegedaan, luistert naar wat ik zeg.' Hierop zei Pilatus: 'Maar wat is waarheid?' " (Johannes 18:37-38, NBV2004)

Vervolgens liep Pilatus naar buiten om tegen de menigte te zeggen dat Jezus onschuldig was. Even later stemde hij in met zijn terechtstelling. Uit deze geschiedenis komen de volgende dringende vragen naar boven:

1. Wat is waarheid?
2. Hoe herken je de waarheid?
3. Wat doe je met de waarheid?

Dat zijn vragen van levensbelang en het is goed om het beste antwoord te vinden op elk van deze drie vragen.

 

Materiële waarheid

Materiële waarheid is gekoppeld aan de waarneembare werkelijkheid en alles wat logisch te beredeneren valt. De meeste wetenschappers houden zich uitsluitend bezig met de materiële wereld om daar hun waarnemingen en metingen te verrichten. Maar wetenschappers, die niet verder kijken dan het materiële, hebben geen antwoord op diepere levensvragen. Mensen zijn op zoek naar die antwoorden en alleen vanuit religies en godsdiensten worden serieuze zoektochten ondernomen om die antwoorden te vinden. Zij zoeken die op het geestelijke vlak en houden terecht rekening met de geestelijke wereld.

Samenlevingen die zich alleen richten op materiële zaken en religies uitbannen zijn de meest ontaarde samenlevingen die we in de loop der geschiedenis zijn tegengekomen. Vooral in de vorige eeuw hebben we de verwoestende uitwerking gezien van politieke systemen die antigodsdienstig waren. De bekendste zijn:

1. de Sovjet-Unie (communisme)
2. het Duitse Rijk van Hitler (nationaal socialisme)
3. de Chinese Volksrepubliek (communisme, maoïsme)
4. de huidige volksrepubliek van Noord-Korea (communisme, het Juche systeem van zelfredzaamheid)

Er wordt wel eens beweerd dat religies leiden tot oorlogen. Het zijn juist deze en andere antigodsdienstige regimes die tientallen miljoenen mensen hebben uitgemoord of een vroegtijdige dood hebben laten sterven door verhongering, concentratiekampen, slavernij, enzovoort. Met alleen materiële waarheid komen we dus letterlijk op een doodlopende weg terecht.

 

Historische waarheid

Een andere soort waarheid is historische waarheid. We hebben het dan over de beschrijving van feiten en gebeurtenissen. Geschiedkundigen vertellen wat er ooit is gebeurd en hoe het is gebeurd. Op het eerste gezicht lijken hun beschrijvingen waarheidsgetrouw, maar de betrouwbaarheid hangt sterk af van de keuzen die de geschiedschrijver maakt uit het beschikbare materiaal en van zijn eigen levensbeschouwing. Geschiedenissen worden nogal eens herschreven om beter aan te sluiten bij wat mensen willen horen. Het is dus niet zo eenvoudig om uit te maken of een geschiedenis ook echt de objectieve waarheid vertelt. Denk maar aan de discussie die ontstond toen de canon van de Nederlandse geschiedenis werd vastgesteld. Iedereen heeft zo zijn eigen ideeën over wat de belangrijkste feiten uit onze geschiedenis zijn.

Van het NOS journaal verwachten we een objectieve weergave van de recente gebeurtenissen. Toch ligt het er duimendik bovenop dat de overheersende levensbeschouwing bij de media een seculiere levensbeschouwing is. Daarom is het vandaag de dag belangrijk om naast het seculiere nieuws ook andere nieuwsbronnen te raadplegen. Enkele persoonlijke tips:

1. Lees een goede krant, met commentaren op het nieuws en opinies van mensen die nadenken. Zelf heb ik veel aan het Nederlands Dagblad omdat je daarin goed onderbouwde en gebalanceerde columns en artikelen tegenkomt, en ook de opiniepagina helpt je om actuele zaken van meerdere kanten te bekijken, en vooral vanuit het christelijk perspectief. Anderen geven de voorkeur aan het Reformatorisch dagblad, waarvoor hetzelfde geldt.
2. Natuurlijk zijn er ook op Internet betrouwbare nieuwsbronnen te vinden met nieuws dan vanuit een Bijbelgetrouwe visie wordt gebracht, zoals het Christelijk Informatie Centrum cip.nl.
3. Wees goed geïnformeerd over Israël, want vooral daarover geven de seculiere media een eenzijdig negatief beeld. Zelf raad ik het behoorlijk gebalanceerde tijdschrift Israel Today aan, met het nieuws dat anderen niet brengen over Israël, vanuit een messiaans-Joodse achtergrond.

 

Is er een absolute waarheid?

Veel mensen steigeren als er iemand beweert dat hij met de absolute waarheid aankomt. Zij vinden dat er geen absolute waarheid bestaat. Dat is een vreemde stelling, want zodra iemand zegt dat er geen absolute waarheid bestaat, spreekt hij op dat moment zelf een absolute waarheid uit, die ook moeilijk te bewijzen is. Bovendien is het aannemelijker te maken dat er WEL een absolute waarheid bestaat, een waarheid die van God komt. Want wie zou beter weten wat waar is dan de God de schepper, die alles gemaakt heeft wat bestaat en die alwetend is? Jezus bevestigde dat toen Hij de volgende gebedswoorden sprak tegenover God de Vader:

"... Uw woord is de waarheid." (Johannes 17:17, HSV2010)

Als christenen geloven we dat de waarheid, die van God komt en ook door Jezus is geopenbaard, volkomen betrouwbaar, heilzaam en geloofwaardig is.

"Het Woord (=Jezus) is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid ..." (Johannes 1:14, NBV2004)

 

Gods waarheid

De Bijbel is een belangrijke bron van Gods waarheid en tegelijk een openbaring van wie God zelf is. En hierin zijn wezenlijke antwoorden te vinden op de diepste vragen van de mens. Gods waarheid is een betrouwbaar fundament waar je mee kan leven en sterven. Gods waarheid is oneindig zuiver, omdat God oneindig zuiver is. Gods waarheid is oneindig diep omdat God oneindige diepgang heeft. Gods waarheid is geen theoretische waarheid en geen veronderstelde waarheid, maar een levende waarheid, een echte waarheid, een reinigende waarheid, een zegenende waarheid, een bevrijdende waarheid en niet te vergeten: een praktische waarheid.

Jezus is de bron van waarheid. Daarom kon Hij naar waarheid zeggen:

"... Ik ben de weg, de waarheid en het leven. Niemand kan bij de Vader komen dan door mij." (Johannes 14:6, NBV2004)

Gods waarheid heeft meer diepgang dan materiële of historische waarheid: het is een geestelijke waarheid. Daarom kan Gods waarheid nooit volledig door beperkte en aards denkende mensen worden bevat. Alleen door de Heilige Geest kan de gelovige Gods waarheid tot op zekere hoogte leren verstaan.

"Maar wanneer de Geest van de waarheid komt, zal hij jullie de weg wijzen naar de volle waarheid ..." (Johannes 16:13, GNB1996)

Persoonlijk geloof ik dat Gods Woord waar is, ook als wij mensen die waarheid moeilijk kunnen begrijpen. Dat is tegelijk het spannende en het boeiende van Gods Woord. Je raakt er nooit op uitgekeken!

Zie meer hierover in hoofdstuk 'Bijbel'.

 Volgend onderwerp: 5.2.2. Fundament van waarheid