5.2.8. Dwaalleringen

We gaan het nu hebben over dwaalleringen, waarbij we ons beperken tot afwijkingen van de zuivere leer van de Bijbel die binnen het christendom zijn ontstaan. Dwaalleringen zijn van alle tijden. Ook vandaag zijn ze volop aanwezig. Sommige komen voor in bestaande kerkelijke kringen, andere hebben nog maar weinig raakvlakken met het christelijke geloof. Mensen die dwaalleringen verkondigen beweren natuurlijk dat hun opvattingen juist zijn. Je zult nooit iemand tegenkomen die zegt: "Ik breng een dwaalleer."

Dwaalleringen die in de Bijbel worden genoemd

De Bijbel waarschuwt vaak en nadrukkelijk voor dwaalleringen, die ingaan tegen het Woord van God. In het Oude Testament lezen we van valse profeten die beweerden boodschappen van God te hebben ontvangen, maar alleen beloften deden die de mensen graag wilden horen:

"Ik heb die profeten niet gezonden ... Ik heb niet tot hen gesproken, toch spreken zij of zij profeten waren." (Jeremia 23:21, NBV2004)

Jezus waarschuwde tegen nepprofeten, waarvan sommigen zich zelfs voordoen als de messias:

"Want er zullen valse messiassen en valse profeten komen, die indrukwekkende tekenen en wonderen zullen verrichten om ook Gods uitverkorenen zo mogelijk te misleiden." (Matteüs 24:24, NBV2004)

Ook Paulus (en anderen) noemen diverse dwaalleringen die door ware gelovigen gemeden moeten worden, zoals:

• het verbieden van het huwelijk (1 Timoteüs 4:3) terwijl het een instelling van God is
• het eten van bepaalde soorten voedsel verbieden (1 Timoteüs 4:3-4)
• beweren dat de opstanding van gelovigen al heeft plaatsgehad (2 Timoteüs 2:18)
• een losbandige levensstijl goedpraten (2 Petrus 2:2,13-14; Judas 4; Openbaring 2:20)
• Bijbels denken met werelds denken vermengen (Kolossenzen 2:6)

De meeste van deze dwaalleringen vinden we ook in onze tijd terug, vooral de laatste twee uit dit rijtje. Wat dat betreft is er maar weinig nieuws onder de zon.

Dwaalleringen van nu

Voorbeelden van andere religieuze en andere dwaalleringen van deze tijd zijn:

• oudtestamentisch christenleven - nieuwtestamentische denkwijzen vervangen door oudtestamentische denkwijzen (zie volgend onderwerp: 'Oudtestamentisch christenleven')
• vrijzinnigheid - het niet zo nauw nemen met de Bijbelse waarheid; allerlei Bijbelverhalen zien als niet echt gebeurd, zoals het scheppingsverhaal, allerlei wonderen, de maagdelijke geboorte en de lichamelijke opstanding van Jezus
• welvaartsevangelie - geloven dat het is normaal voor een christen dat hij een overvloed van aardse zegeningen, succes, rijkdom en voorspoed ontvangt)
• dogmatisme - godsdienstige leerstellingen belangrijker vinden dan naar de geest van de Bijbel te leven
• traditionalisme - het zich houden aan kerkelijke tradities (of ongeschreven voorschriften voor kleding of gedrag)
• wetticisme - bewust of onbewust ervan uitgaan dat God meer van je gaat houden als je je beter aan Gods levenswet houdt
• oudtestamentisch christenleven - nieuwtestamentische denkwijzen vervangen door oudtestamentische denkwijzen (zie volgend onderwerp: 'Oudtestamentisch christenleven')
• ervaringsgerichtheid - je verstand uitschakelen, vooral kicken op wonderen en 'geestelijke' gevoelservaringen
• secularisatie - het wereldse gedachtegoed overnemen in kerkelijk leven en persoonlijk leven

We doen er goed aan om vanuit het Woord van God gewapend te zijn om verkeerde denkbeelden op een afstand te houden.

Omgaan met dwaalleringen

"Geliefde broeders en zusters, vertrouw niet elke geest. Onderzoek altijd of een geest van God komt, want er zijn veel valse profeten in de wereld verschenen. (1 Johannes 4:1, NBV2004

De Bijbelschrijvers roepen op om dwaalleringen aan de kaak te stellen en krachtig te bestrijden. Het zijn immers heel effectieve wapens van de satan om schade toe te brengen aan de Gemeente van Jezus. We moeten oppassen dat we niet 'om de lieve vrede' onze ogen sluiten voor binnensluipende on-Bijbelse leringen. Er is niemand geweest die zoveel van mensen hield als Jezus, maar dwalingen bestreed Hij buitengewoon fel.

We leven nu in een tijd dat er een zekere apathie lijkt te heersen tegenover dwaalleringen. De meeste gelovigen laten alles maar over zich heenkomen en storen zich niet aan on-Bijbelse opvattingen van medegelovigen of kerkelijke leiders. We zijn toleranter geworden en we hebben geleerd ieders mening te respecteren. Is dat een vooruitgang of een teruggang? Deze slappe houding tegenover dwaalleringen komt voor een belangrijk deel voort uit geestelijke luiheid, in slaap gesust door onze welvaartsmaatschappij.

Ga eens na wat de 'hot items' zijn in het wereldse denken van vandaag. De kerkelijke kringen staan er eerst vaak negatief of huiverig tegenover, maar na een aantal jaren zijn ze volop in veel kerkelijke kringen binnengehaald. Het is steeds weer de uitdaging voor Gods kinderen om een passend Bijbels antwoord te vinden op de trends van vandaag. De manier waarop je met deze dingen omgaat laat zien hoe toegewijd je bent aan Jezus.

De profeet Ezechiël werd in zijn dagen door God opgeroepen om als een wachter op de stadsmuur te zijn, die het volk moest waarschuwen tegen de vijand:

"Mensenkind, ik stel jou aan als wachter over de Israëlieten: als je mij hoort spreken, moet je hen namens mij waarschuwen." (Ezechiël 3:17, NBV2004)

Het zou een zegen zijn als er ook vandaag de dag veel gelovigen zouden zijn die als wachters op de muur staan om dwaalleringen te signaleren, om medegelovigen te waarschuwen en om weerstand te bieden.

Sekten

Het woord 'sekte' is afgeleid van het Latijnse woord 'sectare' dat 'afsnijden, afsplitsen' betekent. De meeste sekten onderscheiden zich van 'gewone' kerkelijke kringen door één of meer van de volgende kenmerken:

• Er is een leider met een zeer sterke uitstraling en persoonlijkheid (charisma). Soms is er een ongezonde persoonsverheerlijking.
• Het is een gesloten geloofsgemeenschap met relatief sterke groepscontrole of zelfs groepsdwang.
• Er zijn specifieke, afwijkende geloofsopvattingen, soms ontvangen door 'openbaringen' van de leiders, die niet getoetst kunnen worden.
• Van de leden wordt verwacht dat zij hun bestaande sociale contacten opgeven.
• De leden zijn verplicht om veel geld te betalen aan de groep en veel persoonlijke inzet te leveren.
• Er zijn strakke regels waar niet van mag worden afgeweken.
• Het wordt leden moeilijk gemaakt om de sekte te verlaten. Of ze worden bedreigd met Gods toorn en hellevuur als ze het toch zouden doen.

Hoe meer van deze kenmerken een geloofsgemeenschap heeft, hoe groter de kans dat het een echte sekte is. Helaas zijn er ook wel bestaande kerkelijke kringen die enkele van deze kenmerken hebben.

Sommige sekten houden er zeer bizarre ideeën en gebruiken op na. Hersenspoeling, manipulatie en zelfs seksueel misbruik komen nogal eens voor. Er zijn zeer gevaarlijke sekten waarbij het heel moeilijk is om ervan los te komen. Veel mensen die een sekte weten te verlaten hebben ernstige emotionele schade opgelopen.