6.3.6. Zelfbeklag

Verdriet

"Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen." (Prediker 3:4, NBV2004)

Dit is niet zomaar een spreuk, maar een Bijbels advies! Ja, neem de tijd om verdrietig te zijn als je iets moeilijks meemaakt. Vergeet dat niet, want als je je verdriet wegstopt groeit het binnen in je en komt het later in ergere mate terug. Maar voor elk verdriet komt er een tijd om het achter je te laten en verder te leven. Men zegt dat de tijd alle wonden geneest. Dat is niet helemaal waar, maar voor een deel wel. Sommige mensen gaan hun verdriet koesteren en voelen zich schuldig of onwennig als ze vrolijk of opgewekt zijn onder moeilijke omstandigheden. Dat is niet nodig. Voor alles is een tijd. Maar blijf niet steken in je verdriet!

Blijven steken in zelfbeklag

Als je blijft steken in vluchtgedrag, boosheid of bitterheid en niet in bent om te vergeven en het leven te aanvaarden zoals het is, glijd je langzaam maar zeker weg in het moeras van zelfbeklag. Als je jezelf beklaagt, heb je niet je eigen verantwoordelijkheid aanvaard om je leven op de rit te krijgen. Door zelfbeklag word je een slaaf van je problemen en dat is een vorm van gebondenheid. Daarmee bouw je je eigen gevangenis waar je niet gemakkelijk uitkomt. Zelfbeklag is één van de meest voorkomende oorzaken van neerslachtigheid. Dat zijn gesteldheden die je gevoelsleven lam kunnen leggen.

De meeste mensen beschouwen zelfbeklag niet als zonde, maar vinden dat ze het volste recht hebben om zo te denken. Met alle begrip voor de moeilijke worsteling die veel mensen hebben om hun levensomstandigheden te accepteren, is zelfbeklag gewoon een zondige houding, evengoed als bitterheid en wrok. Waarom? Omdat je jezelf daarbij in het middelpunt plaatst, je levensomstandigheden belangrijker vindt dan Gods plan met je leven. Dat is een uiting van ongeloof, waarbij je jezelf afsluit voor God en zijn zegen. Deze zonde van zelfbeklag dient beleden te worden aan God. Het blijft anders een barrière voor de doorwerking van zijn Geest in je leven. Door zelfbeklag doe je God veel verdriet doordat je zijn hulp weigert te aanvaarden. Deze woorden klinken misschien hard, maar ze zijn wel waar.

Slachtoffergedrag

Veel beproefde gelovigen van vandaag zien zichzelf al snel als slachtoffers van hun omstandigheden. Dat is een dodelijke vergissing, waardoor ze zich niet meer verantwoordelijk voelen om een weg te zoeken naar de overwinning. Binnen de kerkelijke gemeente blijven zij langdurig leunen op de ondersteunende zorg van anderen. Dat is de eerste tijd heel normaal, maar uiteindelijk moeten zij toch leren om zelfstandig verder te gaan, in vertrouwen op God.

In de Bijbel lezen we meer over correctief dan over ondersteunend pastoraat, want God wil dat we leren op Hem te vertrouwen en niet op mensen. Dat leren we door onze gedachten te richten op God, op wie Hij is en op wat Hij van ons wil maken. Er is een correctieslag nodig om jezelf niet te laten meeslepen door je gevoelens, maar je verstand te laten inspireren en onderwijzen over de werkelijkheid die van God is. Snel klagen is een kenmerk van gelovigen in het geestelijke babystadium, die nog veel moeten leren voordat ze geestelijk volwassen zijn. Denk maar aan de woestijnreis van het volk Israël, waarbij de mensen bleven klagen en daardoor het beloofde land (=volwassen geloofsstadium) moesten missen waartoe ze bestemd waren.

In deze tijd blijken er steeds meer mensen te zijn die niet kunnen omgaan met levensproblemen en tegenslagen. Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen, zoals het feit dat wij leven in een omgeving van ongekende welvaart. We menen recht te hebben op geluk, op aandacht van de overheid en zorginstanties. We hebben daardoor veel te weinig weerstand tegen moeilijke omstandigheden. Tegelijk willen we blijven doen wat we willen. We willen niet gecorrigeerd worden, ook niet door God of zijn Woord. Onze generaties zijn erg kwetsbaar en zwak geworden. We maken ons leven comfortabel en aangenaam door de vele voorzieningen en mogelijkheden tot vermaak en ontspanning. Zijn we daarmee slachtoffer van onze verwende samenleving? Jazeker, maar als gelovige ben je ervoor verantwoordelijk om niet op te gaan in de mooie dingen van de wereld, maar je daarin te matigen en je vreugde, kracht en identiteit vooral te zoeken in de dingen van Gods koninkrijk. Hoe meer je in tijden van voorspoed geleerd hebt je bronnen in God te vinden en niet in je levensomstandigheden, hoe meer je weerbaar bent in tijden van beproeving. Een tijd van beproeving kan je helpen je prioriteiten aan te passen en voor een geestelijk gezondere levensstijl te kiezen. Dit kan een waardevol leerproces zijn.

Voorbeeld van zelfbeklag 1: Naomi

Een Bijbels voorbeeld van iemand die zichzelf vooral als slachtoffer zag was Naomi, nadat haar man en haar twee zonen in het buitenland waren gestorven. Haar bittere levenshouding blijkt uit de volgende woorden van haar:

"... Noem mij Mara, want de Almachtige heeft mij veel bitterheid aangedaan." (Ruth 1:20, NBG1951)

Naomi had niet door dat zij en haar familieleden zelf hun eigen land hadden verlaten en zich daardoor hadden afgekeerd van Gods zegenende aanwezigheid. Toch kreeg God de schuld! Gelukkig heeft Naomi na haar terugkeer naar Betlehem betere tijden meegemaakt en de zegen van God ervaren, maar het feit blijft dat ze tijdelijk in het moeras van zelfbeklag was weggezakt. Zonder haar schoondochter Ruth, die een onbevangen geloof in de God van Israël had, was ze daar waarschijnlijk nooit uitgekomen!

Sommigen geven andere mensen de schuld van hun moeilijke levensomstandigheden of strooien met onredelijke verwijten naar de mensen om hen heen, zo van "waarom geven jullie me niet meer aandacht?" Mensen die hun eigen problemen niet aankunnen hebben de neiging om de schuld aan anderen toe te schrijven, desnoods aan God. Dan voelen ze zich niet verantwoordelijk om naar een oplossing te zoeken of om hun leven weer op orde te brengen. En wie moet het dan doen?

Voorbeeld van zelfbeklag 2: Elia

Ook volwassen gelovigen kunnen verstrikt raken in zelfbeklag. De profeet Elia stond op het hoogtepunt van zijn bediening toen God zijn gebed verhoorde bij de berg Karmel door vuur uit de hemel te doen neerdalen op zijn offer. Alle aanwezigen riepen daarna in koor: "De Heer is God". Toen daarna koning Achab en koningin Izebel NOG niet tot inkeer waren gekomen en Izebel zelfs een dreigbrief naar Elia stuurde, raakte deze zo gedeprimeerd dat hij wilde sterven. In het gesprek met God bij de berg Horeb zien we dat Elia zich puur had laten leiden door zelfbeklag, waardoor hij het zicht op de werkelijkheid was kwijtgeraakt. God had begrip voor de situatie en hielp hem weer verder. Lees het maar na in 1 Koningen 19.

Zie meer hierover in onderwerp 'Neerslachtigheid' in hoofdstuk 'Anders denken'.

 Volgend onderwerp: 6.3.7. Vluchten naar God