6.5.4. Uiterlijke gebedshouding

Inhoud:

- Lichaamshouding
- Stil zitten?
- Gevouwen handen of opgeheven handen?
- Gesloten ogen?
- Actieve gebedshouding
- Doe het eens op een andere manier
- Gespreksvragen

---

Lichaamshouding

 

De gebedshouding waar de meesten van ons mee zijn grootgebracht is: stil zitten met handen samen en ogen dicht, want:

1. Stil zitten is eerbiedig.
2. Gevouwen handen zijn een teken van smeking, zoals van een onderdaan die bij een koning een gunst afsmeekt.
3. Gesloten ogen zijn een teken van onderworpen eerbied.

Als we de Bijbel bestuderen vinden we weinig terug van deze 'standaard' gebedshouding.

Stil zitten?

 

In de Bijbel lezen we vooral over actieve lichaamshoudingen bij gebed om daarmee een bepaalde innerlijke houding of emotie te onderstrepen:

• onderwerping:
  "Treedt toe, laten wij ons nederwerpen en ons buigen, knielen voor de God, onze Maker ..." (Psalm 95:6, NBG1951)
• smeekgebed:
  "Heel dit smeekgebed tot de HEER verrichtte Salomo geknield voor het altaar van de HEER, zijn handen uitgestrekt naar de hemel ..." (1 Koningen 8:54, WV2012)
• aanbidding:
  "... En de vierentwintig ouderlingen wierpen zich neer en aanbaden Hem ..." (Openbaring 5:14, HSV2010)
• lofprijzing:
  "... loof hem, dienaren van de HEER, u die staat in het huis van de HEER en in de voorhoven van het huis van onze God ..." (Psalm 135:1-2, NBV2004)
  "En David danste uit alle macht voor het aangezicht des HEREN..." (2 Samuel 6:14, NBG1951)
  "... laten zij zijn naam loven met reidans ..." (Psalm 149:3, NBG1951)
• berouw:
  "En terwijl Ezra bad en schuld beleed, en zich wenend neerwierp voor Gods tempel ..." (Ezra 10:1, NBV2004)

Gevouwen handen of opgeheven handen?

 

Die worden nergens in de Bijbel genoemd als gebedshouding of als teken van devotie, maar wel als een slaaphouding of een teken van passiviteit:

"Nog even slapen, nog even sluimeren, nog even liggen met gevouwen handen ..." (Spreuken 6:10, NBG1951)

De Bijbel geeft aansporingen om de handen juist actief te gebruiken:

"Alle volken, klap in de handen; juich voor God met luide vreugdezang." (Psalm 47:2, HSV2010)

"... en alle bomen zullen in de handen klappen " (Jesaja 55:12, NBV2004)

Als zelfs stijve, houterige bomen eenmaal zullen klappen voor hun Schepper, hoeveel te meer mogen wij als verloste mensen dit doen om onze God te vereren! Zo verstijfd van hart zijn we toch niet?

De gewoonte van bidden met gevouwen handen komt waarschijnlijk uit de vroegere Germaanse cultuur. Het was het gebaar van een leenman wanneer hij gunsten afsmeekte van zijn heer. Het komt nergens in de Bijbel voor. Maar bidden met opgeheven handen is wel een Bijbelse lichaamshouding bij het aanroepen van God:

"... Laten mijn opgeheven handen voor U als een avondoffer zijn." (Psalm 141:2, HB1998)

"Toen wendde Salomo zich naar het altaar van de HEER, ten aanschouwen van de verzamelde Israëlieten, hief zijn handen ten hemel en zei: ‘HEER, God van Israël, er is geen god zoals u ..." (1 Koningen 8:22-23, NBV2004)

Bidden met opgeheven handen was en is de meest normale gebedshouding bij de Joden. En ook bij de eerste christenen. Het zal veel lezers verbazen dat de kerkhervormer Calvijn in zijn commentaar op de Psalmen het staan met opgeheven handen als de meest Bijbelse gebedshouding beschreef. Met die houding drukken we vooral overgave en toewijding uit. Opgeheven handen symboliseren ook dat we ons in geloof uitstrekken naar God om aan te nemen wat Hij beloofd heeft.

"Heft uw handen op naar het heiligdom en prijst de HERE." (Psalm 134:2, NBG1951)

"Hoor naar mijn luide smekingen, als ik tot U roep om hulp, en mijn handen ophef naar uw binnenste heiligdom." (Psalm 28:2, NBG1951)

Gesloten ogen?

 

De Bijbel geeft voorbeelden van een soort gebed waarbij gesloten ogen gepast zijn:

"Mijn God, ik schaam mij en durf mijn ogen niet tot U opslaan, o mijn God, want onze ongerechtigheden zijn ons boven het hoofd gewassen en onze schuld is gestegen tot de hemel." (Ezra 9:6, NBG1951)

"En de tollenaar ... wilde ook zelfs zijn ogen niet naar de hemel opheffen, maar sloeg op zijn borst en zei: O God, wees mij, de zondaar, genadig!" (Lucas 18:13, HSV2010)

Het gaat hierbij om oprechte schuldbelijdenis, omdat je God niet recht in de ogen kan zien als je bepaalde zonden niet hebt beleden. Verder kunnen gesloten ogen je natuurlijk helpen om je te concentreren op de geestelijke dingen, zonder te worden afgeleid door wat je om je heen ziet. Aan de andere kant kan het ook slaapverwekkend zijn om je ogen dicht te houden. Je kunt eraan wennen om tijdens het gebed de ogen open te houden, zonder je door je omgeving te laten afleiden. In het Oude Testament lezen we op diverse plaatsen dat God mensen aanspoort om 'hun ogen op te slaan', zodat ze leren ZIEN op wat God gaat doen. Een bekend voorbeeld:

"En de HEERE zei tegen Abram, nadat Lot zich van hem afgescheiden had: Sla toch uw ogen op, en kijk ... Want al het land dat u ziet, zal Ik voor eeuwig aan u en uw nageslacht geven." (Genesis 13:14-15, HSV2010)

Het gaat hierbij natuurlijk om met geestelijke ogen boven de aardse werkelijkheid uit te kijken, met het zicht op Gods werkelijkheid. Het heeft te maken met vooruitzien en je niet blind staren op de beperkingen van het aardse leven.

Kortom, bidden met gesloten ogen is helemaal niet nodig. Maar wanneer je omgeving je dreigt af te leiden, kun je ze beter dichtdoen.

Actieve gebedshouding

 

Als je let op de uiterlijke gebedshoudingen die in de Bijbel genoemd worden, blijft er niets over van het 'stil zitten, handen samen en ogen dicht.' Je komt in de Bijbel een behoorlijke variatie aan uitingsmogelijkheden tegen, zoals lichaamshoudingen en bewegingen, wanneer je met God spreekt. Daardoor is er ruimte om je emoties tegenover God te uiten. Wat wel opvalt is dat praktisch alle uitingsvormen, die in de Bijbel voorkomen, een ACTIEVE houding laten zien.

Dat is belangrijk en dat verdient aandacht. Misschien moet je je ingesleten gebedsgewoonten in het licht van Gods Woord aanpassen. Voor veel mensen is dit heel moeilijk vanwege de MACHT der gewoonte. Zo kun je knielend, zittend, staand, wandelend, fietsend, paard rijdend of autorijdend bidden, tenminste als je je daarbij goed op God en het gebed kunt concentreren. Verder kun je hardop bidden (ook buiten als niemand je kan horen) of zachtjes in jezelf bidden (dat kan onder alle omstandigheden). Ook zou je verschillende houdingen kunnen aannemen bij verschillende gebedsaspecten, bijvoorbeeld knielen bij dringende smeekgebeden, staan bij lofprijzing, wandelen bij het vertellen aan God wat je bezighoudt. Het zijn alleen maar voorbeelden en suggesties.

Als je alleen bidt, heb je natuurlijk alle vrijheid om de expressievormen en manieren te kiezen die je het best bij het soort gebed vindt passen. Bid je samen met anderen, dan wordt het een heel ander verhaal. Dan kunnen al te nadrukkelijke expressievormen storend zijn voor anderen. Dan is het verstandig om terughoudend te zijn en dan is het beter om een bij iedereen vertrouwde gebedshouding aan te nemen. Dat gebeurt meestal ook vanzelf. Toch kun je ook wel eens iets variëren, bijvoorbeeld met zijn allen op de knieën gaan bij een dringend smeekgebed, of opstaan bij een zegengebed. Maar in een groep moet niemand zich verplicht voelen om een ongemakkelijke of ongebruikelijke houding aan te nemen.

Doe het eens op een andere manier

 

Natuurlijk is je innerlijke gebedshouding belangrijker dan de uiterlijke houding die je aanneemt. Zorg er dan ook voor dat er voldoende harmonie is tussen je innerlijke en je uiterlijke gebedshouding. Probeer je aan de buitenkant niet anders voor te doen dan dat je van binnen bent. Daarmee houd je God namelijk niet voor de gek, alleen jezelf!

Ik daag je uit om eens nieuwe uiterlijke vormen en gebedshoudingen te proberen dan je gewend bent. Laat je daarbij leiden door wat de Bijbel er zelf over zegt. Doorbreken van ingesleten patronen kan verfrissend zijn, want je bent dan bewuster van waar je mee bezig bent. Bedenk goed dat stille, vrome eerbiedigheid tot een lege rituele vorm kan worden. Op precies dezelfde manier kan opgelegde uitbundigheid een even holle uiterlijke vorm worden zonder inhoud. Pas er ook voor op om jouw vormen aan anderen op te leggen of de indruk te wekken dat je vromer bent als je het ene of het andere doet.

Volgend onderwerp:

  6.5.5. Hoe praat je met God?