6.5.15. Bidden voor het eten

In dit hoofdstuk wil ik je voortdurend uitdagen om na te denken over wat je tegen God zegt en dat je niet zomaar anderen nabidt of gebeden uitspreekt die geen werkelijke inhoud hebben. Een goed voorbeeld van zo'n gebed is één van meest gehoorde gebeden: "Here zegen deze spijze, Amen" of iets wat er op lijkt.

Het is de gewoonte van veel christenen om 'voor hun eten te bidden' ofwel 'een zegen te vragen over hun maaltijd', en om aan het einde van de maaltijd God te bedanken voor datzelfde eten. Ik ben er nooit achter gekomen welke zegen van God over een maaltijd verwacht wordt. Is het de wens dat God ervoor zorgt dat je er niet ziek van wordt? Is het de wens dat God je een extra gezonde spijsvertering geeft of dat het voedsel een extra heilzame uitwerking heeft? In dat geval komt het voedsel waar niet voor gebeden wordt (zoals ongezonde snacks van de cafetaria) meer voor zo'n gebed in aanmerking. Weten de bidders van dit gebed wel waar ze om vragen?

God zegent mensen, geen dingen

In de Bijbel kunnen we lezen dat God alleen personen zegent, geen dingen. Het idee van het zegenen van dingen komt voort uit het heidendom, waar voorwerpen aan afgoden gewijd worden. Ook komen we het tegen in de Rooms-katholieke kerk, waar bijvoorbeeld wijwater wordt gebruikt om gebouwen te zegenen. Jaren geleden kwam in een tv-programma naar voren dat een bekende Nederlandse schaatsster bij de paus was geweest, die op haar verzoek haar schaatsen zegende. Het hele concept dat God dingen zegent, zodat we daardoor meer geluk, welzijn of bescherming genieten is niet Bijbels.

Nee, God zegent je voedsel echt niet. God verandert het eten niet. Wel is het God die bijvoorbeeld boeren wil zegenen MET een goede oogst, en jou zegent MET voedsel om te eten, en daarvoor mag je God zegenen of bedanken. Dat is ook wat Jezus deed, bijvoorbeeld bij de wonderbaarlijke spijziging: Hij keek omhoog naar de hemel en sprak de zegen uit.

"Hij nam de vijf broden en de twee vissen, keek omhoog naar de hemel, sprak het zegengebed uit, brak de broden en gaf ze aan zijn leerlingen om ze aan de menigte uit te delen ..." (Marcus 6:41, NBV2004)

Let wel: Jezus sprak geen zegen uit over het voedsel, maar een zegen naar God toe! Hij keek immers omhoog naar de hemel toen Hij het zegengebed uitsprak, niet naar het brood. En zelfs al zou Jezus in dit bijzondere geval van broodvermenigvuldiging het brood gezegend hebben, dan nog zou het geen voorbeeld stellen voor alledaagse maaltijden.

God zegenen en bedanken

God zegenen is eigenlijk een vorm van dankzegging. Zie ook Johannes 6:11 waarin bij dezelfde geschiedenis door alle Bijbelvertalingen het woord 'dankzegging' voorkomt. Waarschijnlijk heeft Jezus het duizenden jaren oude Joodse maaltijdgebed tot God uitgesproken:

"Gezegend de eeuwige, onze God, koning van de wereld, die het brood uit de aarde laat voortkomen."

Tijdens het laatste pesachmaal sprak Jezus ook een zegengebed uit, waarschijnlijk ook weer hetzelfde gebed.

"Toen hij met hen aan tafel aanlag, nam hij het brood, sprak het zegengebed uit, brak het en gaf het hun." (Lucas 24:30, NBV2004)

"En het gebeurde, toen Hij met hen aan tafel aanlag, dat Hij het brood nam en het zegende. En toen Hij het gebroken had, gaf Hij het aan hen." (Lucas 24:30, HSV2010)

In de brontekst staat niet dat Jezus het brood zegende, zoals de HSV vertaling suggereert. De NBV vertaling is terecht van een zegengebed uitgegaan. Andere vertalingen gebruiken de term 'dankgebed' en dat kan evengoed.

We lezen in de Bijbel ook dat de apostel Paulus een maaltijd begon door God te bedanken voor het voedsel:

"Toen hij dat gezegd had, nam hij een stuk brood, dankte God in aanwezigheid van allen, brak het brood en begon te eten." (Handelingen 27:35, NBV2004)

"... voedsel dat God geschapen heeft om door de gelovigen, die de waarheid kennen, onder dankzegging te worden gegeten." (1 Timoteüs 4:3, NBV2004)

Hoe dan wel?

Ik wil je aanmoedigen om na te denken over wat je bidt. God is heilig en in het spreken tot Hem moeten we geen woorden zonder inhoud uitspreken. Sommige mensen zeggen: "We vragen om een zegen over het eten om daarmee onze afhankelijkheid van Hem te tonen." In dat geval zou ik zeggen: als je dat bedoelt, zeg dan ook wat je bedoelt en verpak het niet in een cliché gebed. En afhankelijkheid tonen doe je als vanzelf met dankzegging.

Een maaltijdgebed kan dus een heel goede christelijke traditie zijn om God te bedanken voor de maaltijd waarmee Hij je heeft gezegend. Het is dan ook een goed moment om God daarnaast te bedanken voor andere dingen waar je Hem dankbaar voor bent. Op die manier heb je enkele vaste momenten op de dag waarbij je je hart op God richt. Daarbij kun je natuurlijk ook over allerlei andere dingen met God spreken.

En wat doen we dan met het danken na de maaltijd? Het zou wat dubbel op zijn om na de maaltijd nogmaals te bedanken voor dezelfde maaltijd, dus dat lijkt me overbodig. Sommige mensen zijn gewoon om na een gezamenlijke maaltijd met elkaar een lied te zingen. Jezus deed dat ook met zijn twaalf discipelen na het laatste pesachmaal (Matteüs 26:30). Zelf hebben we als gewoonte om na de avondmaaltijd uit de Bijbel te lezen en daarna voorbeden te doen, meestal aan de hand van een gebedskalender met dagelijkse gebedsonderwerpen. Of ook bidden voor mensen of situaties die actueel zijn. Iedereen kan daar zijn eigen weg wel in vinden, lijkt me. Maar zie het niet als een Bijbels gebod.