6.6.3. David en Jonatan
Zie ook onderwerp 'Vriendschap' in dit hoofdstuk.
Kroonprins en herdersjongen
Het bekendste Bijbelse voorbeeld van een vriendschap is de relatie tussen
David en Jonatan. Het was een uitzonderlijke, merkwaardige
vriendschap en daarom juist zo boeiend. Jonatan was de oudste zoon van Saul, de
eerste koning van Israël. Hij was dus niemand minder dan de kroonprins. David was de
jongste zoon van Isaï, een boer uit Betlehem. Hij had binnen het gezin het
minste aanzien en dat kwam volgens veel Bijbeluitleggers vooral omdat hij een buitenechtelijk kind was,
de schande van zijn vader en zijn broers. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat hij
niet aanwezig mocht zijn bij het offerfeest van de familie waarbij Samuel
aanwezig was om één van de zonen van Isai als de volgende koning te zalven.
Uiteindelijk werd David tot koning gezalfd (1 Samuel 16:1-13). Het was Davids taak om op de schapen
te passen, een taak die in die tijd meestal door boerenknechten werd uitgevoerd, niet door
boerenzoons. In dat licht kunnen we de volgende uitspraak van David in één van
zijn Psalmen lezen:
"Want mijn vader en mijn moeder hebben mij verlaten, maar de
HEERE zal mij aannemen." (Psalm 27:10, HSV2010)
Al met al
was er een maatschappelijk opzicht een grote afstand tussen hen: kroonprins en
schaapherder. Een groter contrast was nauwelijks denkbaar.
Vrienden met dezelfde passie
Voor een goede vriendschap is het nodig dat je iets gemeenschappelijk hebt en
dat hadden ze ook. Allebei hadden ze een opmerkelijke heldendaad verricht,
waartoe ze vanuit zichzelf niet in staat waren geweest. En allebei hadden ze op
God vertrouwd en daardoor hadden ze een opmerkelijke overwinning behaald.
De heldendaad
van Jonatan lezen we in 1 Samuel 14, waarbij hij alleen met zijn wapendrager een heel
garnizoen Filistijnen versloeg. Jonatan had God om een teken gevraagd en God had
hem dat teken gegeven. Jonatan klom met zijn wapenknecht tegen een bergwand op
en met Gods kracht versloeg hij al zijn vijanden.
David had de Filistijnse reus Goliat verslagen met een steen uit zijn slinger, terwijl hij op God
vertrouwde die ervoor zorgde dat hij de reus daardoor zou doden (1 Samuel 17).
David en Jonatan waren allebei uitzonderingen in het volk Israël door hun
heldhaftigheid en godsvertrouwen. Jonatan
had gezien hoe David Goliat had gedood en hij herkende de verbondenheid met God in
David. In zijn hart ontstond een heftig verlangen naar vriendschap met hem:
"Jonatan ... voelde zich meteen sterk tot David aangetrokken en
vatte een innige vriendschap voor hem op. Saul nam David vanaf die dag bij zich
en liet hem niet meer teruggaan naar zijn ouderlijk huis." (1 Samuel 18:1-2, NBV2004)
David mocht een tijd lang bij koning Saul aan huis komen en zo had Jonatan
alle gelegenheid om met David kennis te maken en zo ontstond er een wederzijdse
vriendschap.
We zien in deze bijzondere vriendschapsrelatie dat ze het belangrijkste in hun
leven gemeenschappelijk hadden: moed en geloofsvertrouwen. Diepe
hartsverbondenheid ontstaat alleen als je de belangrijkste verlangens van je
hart gemeenschappelijk hebt.
Jonatans loyaliteit aan David
"Jonatan, die David zo lief had als
zijn eigen leven, sloot vriendschap met hem: hij deed zijn mantel af en gaf die
aan David. Ook gaf hij hem zijn uitrusting, tot en met zijn zwaard, zijn boog en
zijn koppelriem." (1 Samuel 18:3-4, NBV2004)
Dit was een ongelofelijk gebaar van de Jonatan. Daarmee erkende de
kroonprins de herdersjongen David als zijn meerdere, als degene die
eenmaal koning van Israël zou worden in zijn plaats. Ongetwijfeld had hij
gehoord wat de profeet Samuel tegen zijn vader Saul had gezegd nadat hij de
opdracht van God had verknald:
"... U hebt de opdracht van de HEER
verworpen, daarom verwerpt de HEER u als koning van
Israël." (1 Samuel 15:26, NBV2004)
"... Heden heeft de HEER het
koningschap van u losgescheurd en Hij geeft het aan een ander, die beter is dan
u." (1 Samuel 15:28, WV2012)
Koning Saul probeerde uit alle macht het
koningschap vast te houden om het later over te dragen aan zijn zoon Jonatan. Maar
Jonatan had de woorden van de profeet geaccepteerd als woorden van God en wist
daarom zeker dat hijzelf nooit op de troon zou zitten. En 'die ander, die beter is dan zijn
vader', wie zou beter in die rol passen dan David, die zo dapper was en zo dicht
bij God leefde? Door voor David te kiezen en daardoor tegen zijn vader, zou hij
ongetwijfeld in de problemen komen, maar dat deerde hem niet. Hij was bereid
elke prijs te betalen voor de vriendschap met David. En die bereidheid had alles
te maken met zijn respect voor God. Daarom staat de vriendschap tussen Jonatan
en David model voor ware vriendschap: een driehoeksverhouding tussen twee mensen
die allebei dicht bij God willen leven.
"Een vriend heeft te allen tijde lief ..." (Spreuken
17:17, WV2012)
Toen koning Saul erachter kwam dat Jonatan bevriend was met David, werd
hij woedend op zijn zoon. Toen hij zich een keer opwond gooide hij zelfs zijn speer
naar zijn zoon om hem te doden (1 Samuel 20:30-34). De vijandigheid van zijn
vader tegenover hem was de prijs die Jonatan
betaalde voor zijn loyaliteit aan David. In ruil
voor zijn loyaliteit had Jonatan aan David gevraagd om hem plechtig te beloven goed te zijn voor
hem en zijn nakomelingen wanneer hij uiteindelijk koning zou zijn (1 Samuel
20:14-17). In die tijd kwam het vaak voor dat nieuwe koningen de hele familie
van de vorige koning uitroeiden. David beloofde dit plechtig. Ze waren aan elkaar gehecht
en tegelijk gebruikten ze hun verstand door verstandige afspraken te maken om
zich in te zetten voor elkaars belangen. Het was een vriendschap met inhoud!
Korte tijd later moest David vluchten voor koning Saul die hem wilde doden.
Davids loyaliteit aan Jonatan
In de tijd dat David op de vlucht was voor koning Saul zocht Jonatan hem een keer op.
"Sauls zoon Jonatan zocht David in Choresa op om hem te zeggen
dat hij op God moest blijven vertrouwen. 'Je hoeft
niet bang te zijn,' zei hij, 'mijn vader Saul zal je niet te pakken krijgen. Jij
zult koning van Israël worden en ik zal je tweede man zijn. En dat weet mijn
vader zelf ook.' Nadat ze samen ten overstaan van de HEER
hun vriendschapsverbond hadden bevestigd, ging Jonatan terug naar huis ..." (1
Samuel 23:16-18, NBV2004)
Ook bij deze gelegenheid herinnerden ze elkaar aan hun plechtige belofte.
Deze keer voegde Jonatan eraan toe dat hij in de toekomst graag onderkoning
onder David zou willen worden. Ook dat beloofde David. Toch besloot Jonatan niet
om zich bij Davids legertje te voegen, maar hij keerde terug naar zijn vader. Was dat goed of
fout? Ik weet het niet. Hij bleef loyaal aan zijn vader zolang die nog koning
was en dat is natuurlijk een positieve houding van trouw. In de
eerstkomende oorlog zou hij samen met zijn vader sneuvelen in de strijd. Hij zou
bij David veel veiliger zijn geweest!
Toen David een tijd later het bericht ontving dat Jonatan gesneuveld was, reageerde hij
erg emotioneel:
"... Jonatan ligt gesneuveld op de heuvels. Het verdriet
verstikt me, Jonatan, je was mijn broeder, en mijn beste vriend. Jouw liefde was
mij dierbaar, meer dan die van vrouwen." (2 Samuel 1:25-26, NBV2004)
Die laatste zin is opmerkelijk en hoezeer David en Jonatan elkaars
hartsvrienden waren, vrienden voor het leven. Sommige mensen suggereren dat ze een homorelatie hadden, maar dat
beschouw ik als ongegronde inlegkunde. Hun relatie was intiem, maar niet
seksueel van aard. Dat zijn twee verschillende dingen! Bovendien, in dat geval
had David zich later niet tot het gevaarlijke overspel met Batseba laten
verleiden.
Ook David bewees zijn loyaliteit royaal aan Jonatan, ook na diens dood. Toen
hij koning was geworden ging hij na of er nog
nakomelingen van Jonatan waren, voor wie hij iets goeds wilde doen vanwege de vriendschap
en de eed die hij tegenover Jonatan had gezworen. Zo liet David de enige
overgebleven zoon van Jonatan (Mefiboset)
op een dag bij hem komen. David zei tegen hem:
"... ik verzeker u dat ik u goed zal behandelen, dat ben ik aan
uw vader Jonatan verplicht. Ik zal u het land van uw grootvader Saul teruggeven,
en voortaan bent u aan mijn tafel te gast." (2 Samuel 9:7,
NBV2004)
Mefiboset kreeg van David een levenslange VIP behandeling en mocht voortaan
in zijn paleis wonen. Ook dat is vriendschap: onbeperkte loyaliteit. David hield zich stipt aan
zijn afspraak met zijn vriend.
Volgend onderwerp: 6.6.4. Ongehuwd zijn
