6.6.3. David en Jonatan

 

Inhoud: - Kroonprins en herdersjongen - Vrienden met dezelfde passie - Jonatans loyaliteit aan David - Davids loyaliteit aan Jonatan

 

Zie ook onderwerp 'Vriendschap' in dit hoofdstuk.

 

Kroonprins en herdersjongen

Het bekendste Bijbelse voorbeeld van een vriendschap is de relatie tussen David en Jonatan. Het was een uitzonderlijke, merkwaardige vriendschap en daarom juist zo boeiend. Jonatan was de oudste zoon van Saul, de eerste koning van Israël. Hij was dus niemand minder dan de kroonprins. David was de jongste zoon van Isaï, een boer uit Betlehem. Hij had binnen het gezin het minste aanzien en dat kwam volgens veel Bijbeluitleggers vooral omdat hij een buitenechtelijk kind was, de schande van zijn vader en zijn broers. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat hij niet aanwezig mocht zijn bij het offerfeest van de familie waarbij Samuel aanwezig was om één van de zonen van Isai als de volgende koning te zalven. Uiteindelijk werd David tot koning gezalfd (1 Samuel 16:1-13). Het was Davids taak om op de schapen te passen, een taak die in die tijd meestal door boerenknechten werd uitgevoerd, niet door boerenzoons. In dat licht kunnen we de volgende uitspraak van David in één van zijn Psalmen lezen:

"Want mijn vader en mijn moeder hebben mij verlaten, maar de HEERE zal mij aannemen." (Psalm 27:10, HSV2010)

Al met al was er een maatschappelijk opzicht een grote afstand tussen hen: kroonprins en schaapherder. Een groter contrast was nauwelijks denkbaar.

 

Vrienden met dezelfde passie

Voor een goede vriendschap is het nodig dat je iets gemeenschappelijk hebt en dat hadden ze ook. Allebei hadden ze een opmerkelijke heldendaad verricht, waartoe ze vanuit zichzelf niet in staat waren geweest. En allebei hadden ze op God vertrouwd en daardoor hadden ze een opmerkelijke overwinning behaald.

De heldendaad van Jonatan lezen we in 1 Samuel 14, waarbij hij alleen met zijn wapendrager een heel garnizoen Filistijnen versloeg. Jonatan had God om een teken gevraagd en God had hem dat teken gegeven. Jonatan klom met zijn wapenknecht tegen een bergwand op en met Gods kracht versloeg hij al zijn vijanden.

David had de Filistijnse reus Goliat verslagen met een steen uit zijn slinger, terwijl hij op God vertrouwde die ervoor zorgde dat hij de reus daardoor zou doden (1 Samuel 17). David en Jonatan waren allebei uitzonderingen in het volk Israël door hun heldhaftigheid en godsvertrouwen. Jonatan had gezien hoe David Goliat had gedood en hij herkende de verbondenheid met God in David. In zijn hart ontstond een heftig verlangen naar vriendschap met hem:

"Jonatan ... voelde zich meteen sterk tot David aangetrokken en vatte een innige vriendschap voor hem op. Saul nam David vanaf die dag bij zich en liet hem niet meer teruggaan naar zijn ouderlijk huis." (1 Samuel 18:1-2, NBV2004)

David mocht een tijd lang bij koning Saul aan huis komen en zo had Jonatan alle gelegenheid om met David kennis te maken en zo ontstond er een wederzijdse vriendschap.

We zien in deze bijzondere vriendschapsrelatie dat ze het belangrijkste in hun leven gemeenschappelijk hadden: moed en geloofsvertrouwen. Diepe hartsverbondenheid ontstaat alleen als je de belangrijkste verlangens van je hart gemeenschappelijk hebt.

 

Jonatans loyaliteit aan David

"Jonatan, die David zo lief had als zijn eigen leven, sloot vriendschap met hem: hij deed zijn mantel af en gaf die aan David. Ook gaf hij hem zijn uitrusting, tot en met zijn zwaard, zijn boog en zijn koppelriem." (1 Samuel 18:3-4, NBV2004)

Dit was een ongelofelijk gebaar van de Jonatan. Daarmee erkende de kroonprins de herdersjongen David als zijn meerdere, als degene die eenmaal koning van Israël zou worden in zijn plaats. Ongetwijfeld had hij gehoord wat de profeet Samuel tegen zijn vader Saul had gezegd nadat hij de opdracht van God had verknald:

"... U hebt de opdracht van de HEER verworpen, daarom verwerpt de HEER u als koning van Israël." (1 Samuel 15:26, NBV2004)

"... Heden heeft de HEER het koningschap van u losgescheurd en Hij geeft het aan een ander, die beter is dan u." (1 Samuel 15:28, WV2012)

Koning Saul probeerde uit alle macht het koningschap vast te houden om het later over te dragen aan zijn zoon Jonatan. Maar Jonatan had de woorden van de profeet geaccepteerd als woorden van God en wist daarom zeker dat hijzelf nooit op de troon zou zitten. En 'die ander, die beter is dan zijn vader', wie zou beter in die rol passen dan David, die zo dapper was en zo dicht bij God leefde? Door voor David te kiezen en daardoor tegen zijn vader, zou hij ongetwijfeld in de problemen komen, maar dat deerde hem niet. Hij was bereid elke prijs te betalen voor de vriendschap met David. En die bereidheid had alles te maken met zijn respect voor God. Daarom staat de vriendschap tussen Jonatan en David model voor ware vriendschap: een driehoeksverhouding tussen twee mensen die allebei dicht bij God willen leven.

"Een vriend heeft te allen tijde lief ..." (Spreuken 17:17, WV2012)

Toen koning Saul erachter kwam dat Jonatan bevriend was met David, werd hij woedend op zijn zoon. Toen hij zich een keer opwond gooide hij zelfs zijn speer naar zijn zoon om hem te doden (1 Samuel 20:30-34). De vijandigheid van zijn vader tegenover hem was de prijs die Jonatan betaalde voor zijn loyaliteit aan David. In ruil voor zijn loyaliteit had Jonatan aan David gevraagd om hem plechtig te beloven goed te zijn voor hem en zijn nakomelingen wanneer hij uiteindelijk koning zou zijn (1 Samuel 20:14-17). In die tijd kwam het vaak voor dat nieuwe koningen de hele familie van de vorige koning uitroeiden. David beloofde dit plechtig. Ze waren aan elkaar gehecht en tegelijk gebruikten ze hun verstand door verstandige afspraken te maken om zich in te zetten voor elkaars belangen. Het was een vriendschap met inhoud! Korte tijd later moest David vluchten voor koning Saul die hem wilde doden.

 

Davids loyaliteit aan Jonatan

In de tijd dat David op de vlucht was voor koning Saul zocht Jonatan hem een keer op.

"Sauls zoon Jonatan zocht David in Choresa op om hem te zeggen dat hij op God moest blijven vertrouwen. 'Je hoeft niet bang te zijn,' zei hij, 'mijn vader Saul zal je niet te pakken krijgen. Jij zult koning van Israël worden en ik zal je tweede man zijn. En dat weet mijn vader zelf ook.' Nadat ze samen ten overstaan van de HEER hun vriendschapsverbond hadden bevestigd, ging Jonatan terug naar huis ..." (1 Samuel 23:16-18, NBV2004)

Ook bij deze gelegenheid herinnerden ze elkaar aan hun plechtige belofte. Deze keer voegde Jonatan eraan toe dat hij in de toekomst graag onderkoning onder David zou willen worden. Ook dat beloofde David. Toch besloot Jonatan niet om zich bij Davids legertje te voegen, maar hij keerde terug naar zijn vader. Was dat goed of fout? Ik weet het niet. Hij bleef loyaal aan zijn vader zolang die nog koning was en dat is natuurlijk een positieve houding van trouw. In de eerstkomende oorlog zou hij samen met zijn vader sneuvelen in de strijd. Hij zou bij David veel veiliger zijn geweest!

Toen David een tijd later het bericht ontving dat Jonatan gesneuveld was, reageerde hij erg emotioneel:

"... Jonatan ligt gesneuveld op de heuvels. Het verdriet verstikt me, Jonatan, je was mijn broeder, en mijn beste vriend. Jouw liefde was mij dierbaar, meer dan die van vrouwen." (2 Samuel 1:25-26, NBV2004)

Die laatste zin is opmerkelijk en hoezeer David en Jonatan elkaars hartsvrienden waren, vrienden voor het leven. Sommige mensen suggereren dat ze een homorelatie hadden, maar dat beschouw ik als ongegronde inlegkunde. Hun relatie was intiem, maar niet seksueel van aard. Dat zijn twee verschillende dingen! Bovendien, in dat geval had David zich later niet tot het gevaarlijke overspel met Batseba laten verleiden.

Ook David bewees zijn loyaliteit royaal aan Jonatan, ook na diens dood. Toen hij koning was geworden ging hij na of er nog nakomelingen van Jonatan waren, voor wie hij iets goeds wilde doen vanwege de vriendschap en de eed die hij tegenover Jonatan had gezworen. Zo liet David de enige overgebleven zoon van Jonatan (Mefiboset) op een dag bij hem komen. David zei tegen hem:

"... ik verzeker u dat ik u goed zal behandelen, dat ben ik aan uw vader Jonatan verplicht. Ik zal u het land van uw grootvader Saul teruggeven, en voortaan bent u aan mijn tafel te gast." (2 Samuel 9:7, NBV2004)

Mefiboset kreeg van David een levenslange VIP behandeling en mocht voortaan in zijn paleis wonen. Ook dat is vriendschap: onbeperkte loyaliteit. David hield zich stipt aan zijn afspraak met zijn vriend.

 Volgend onderwerp: 6.6.4. Ongehuwd zijn