7.3.6. Verslaafdheid

Inhoud:

- Gebondenheid aan de oude natuur
- Verslaving en geloof
- Achtergronden van verslaafdheid
- Gevolgen van verslaafdheid
- Hulp nodig bij verslaafdheid?
- Roken
- Alcoholverslaving
- Uitgangspunten
- Aan de slag
- Vrij van verslaving blijven

---

Gebondenheid aan de oude natuur

 

Sommige mensen hebben het onderspit moeten delven in de strijd tegen verkeerde verlangens. Ze hebben eraan toegegeven en zijn eraan verslaafd geworden. Zij zijn niet meer vrij in hun doen en laten omdat de verslaving krachtiger is dan hun eigen wilskracht.

Bij verslaafdheid is het je oude, zondige natuur (ook wel 'vlees' genoemd) die zich tegen God keert en die de Heilige Geest tegenwerkt. Verslavingen komen helaas ook bij wedergeboren gelovigen voor. In veel gevallen komt dat doordat een verslaafd persoon tot bekering komt en zijn leven nog niet op orde heeft. Sommige verslaafde mensen komen heel radicaal tot geloof en breken dan direct met bepaalde verslavende gewoonten. Anderen gaan door een proces om zover te komen. Aan de andere kant zijn er ook wedergeboren gelovigen die een terugval meemaken in hun geloofsleven en zich dan laten misleiden tot verslavend gedrag.

Verslaving en geloof

 

Helaas zijn er ook christenen die vinden dat een verslaving (bijvoorbeeld roken) niets met hun geloof te maken heeft, maar zij vergissen zich ernstig. Zulke gelovigen kunnen best actief zijn binnen hun kerkelijke kring, een degelijke godsdienstige overtuiging hebben en allerlei christelijke dingen doen, maar het blijven MENSELIJKE activiteiten en echt GEESTELIJK leven en GEESTELIJKE groei is er dan niet of nauwelijks bij.

Het Gods nadrukkelijke wens dat zijn mensen vrij zijn. Denk maar aan de spectaculaire bevrijding van Gods volk Israël uit Egypte, waar ze als slaven onderdrukt werden.

"Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd." (Exodus 20:2, NBV2004)

Jezus predikte het koninkrijk van de hemel, waarin de gelovigen vrij zijn in de betekenis van: bevrijd, verlost uit de macht van de satan. Wedergeboren gelovigen zijn nog wel geneigd tot zondigen, maar de zonde hoort geen heerschappij meer over hen te hebben.

"... waar de Geest van de Heer is, daar is vrijheid." (2 Korintiërs 3:17, NBV2004)

Maar het is niet de bedoeling dat christengelovigen hun vrijheid gaan misbruiken om verslaafd te worden of te blijven. De volgende woorden van de apostel Paulus beschrijven heel duidelijk dat verslaafdheid niet bij een christen past:

"U zegt: 'Alles is mij toegestaan.' Maar niet alles is goed voor u. Zeker, alles is mij toegestaan, maar ik mag me door niets laten beheersen." (1 Korintiërs 6:12, NBV2004)

Achtergronden van verslaafdheid

 

We weten allemaal van verslavingen aan alcohol, roken, drugs en verder aan pornoverslaving, gokverslaving, enzovoort. Verslavingen zijn meestal bewuste of onbewuste pogingen om diepliggende problematiek te ontvluchten of ze dienen als een soort medicijn om spanningen of innerlijke pijn te verlichten.

Die problematiek heeft vaak te maken met het niet goed kunnen omgaan met hun levenssituatie of met onverwerkte ervaringen uit het verleden. Innerlijke pijn kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van mishandeling, seksueel misbruik, opgegroeid zijn in een niet goed functionerend gezin, verlies van een geliefd persoon of andere traumatische ervaringen.

Ook minder in het oogspringende oorzaken kunnen iemands zielenleven zo ontregelen dat men vlucht in een verslaving, bijvoorbeeld eenzaamheid, een negatief zelfbeeld, depressiviteit en allerlei psychische stoornissen.

Gevolgen van verslaafdheid

 

De gevolgen van verslaafdheid zijn enorm, in veel opzichten. Om er enkele te noemen:

• Veel verslavingen (zoals verslaving aan bijvoorbeeld alcohol, drugs en roken) hebben ernstige gevolgen voor de gezondheid en bekorten het leven.
• Gezinsleden van verslaafden lijden onder de verslaving (vooral bij roken in hun bijzijn, drugs en alcohol).
• Doordat bepaalde verslavingen verkeerd gedrag uitlokken (zoals bij alcohol en drugs) zorgt het gedrag van zulke verslaafden vaak voor veel overlast, schade en ongelukken. Daardoor worden anderen gedupeerd, gewond of zelfs gedood en draait de samenleving op voor de gevolgen.
• De meeste verslavingen kosten de verslaafde handenvol geld, waardoor er in veel gevallen onvoldoende geld is voor het normale levensonderhoud.
• Veel verslavingen hebben een sociaal isolement tot gevolg. De contacten met familieleden en vrienden worden steeds slechter.

Hulp nodig bij verslaafdheid?

 

Een verslaving geeft geen oplossing voor het onderliggende probleem, maar geeft tijdelijk het gevoel dat het even weg is. Een verslaving kan het beste worden bestreden als de onderliggende oorzaken worden aangepakt. We komen hier al gauw op het terrein van specifieke hulp door ervaren hulpverleners. De meeste verslaafde personen zijn niet in staat om zelfstandig en zonder hulp van hun verslaving af te komen.

Verslaafden zijn vaak niet in staat om logisch denkend de consequenties van hun verslaafdheid te overzien, omdat ze zich zo door hun gevoel laten overheersen. Gemiddeld duurt het tien jaar voordat een ernstig verslaafde de hulp van derden inroept en dat is natuurlijk rijkelijk laat. Er zijn in ons land gelukkig allerlei instanties en hulpverleners die zich daarmee bezighouden. Ook mensen met een verslaafd gezinslid hebben vaak deskundige hulp nodig omdat het niet eenvoudig is om er goed mee om te gaan.

Sommige mensen breken ineens met een verslaving, maar bij anderen werkt het beter om geleidelijk te stoppen. Een en ander hangt samen met de aard van de verslaving en de eigen persoonlijkheid. Voor de meeste soorten verslavingen zijn boeken die specifiek ingaan op deze problematiek. Bij hardnekkige verslavingen is er bijna altijd professionele hulp nodig.

Herschepping leent zich er niet voor om uitgebreid op de complexe verslavingsproblematiek in te gaan. Daarom beperken we ons hierna tot (enkele) verslavingen bij gelovigen, waar ze min of meer zelfstandig vanaf kunnen komen als ze openstaan voor Gods hulp en kracht, want Hij is de belangrijkste en meest betrouwbare toevlucht bij verslaafdheid. Mensen kunnen erbij helpen, maar de krachtbron is God.

"... u zult mijn gids zijn, mij leiden, tot eer van uw naam, mij losmaken uit het net dat voor mij is gespannen, u bent mijn toevlucht." (Psalm 31:4-5, NBV2004)

Roken

 

Als voorbeeld gaan we het nu hebben over rookverslaving. Verslaafdheid aan het roken is een voorbeeld van een verslaving die het gevolg is van verkeerde keuzen, zoals op jonge leeftijd stoer willen doen of bij een bepaalde groep willen horen. De gevolgen van deze verslaving zijn buitengewoon ernstig. Rookverslaafden weten maar al te goed:

• dat het erg schadelijk is voor hun lichaam
• dat ze hun leven met een flink aantal jaren bekorten (ook al kent iedereen wel een roker die ouder dan 90 jaar is geworden)
• dat hun eventuele huwelijkspartner dus jarenlang onnodig weduwe of weduwnaar zal zijn
• dat passief roken lichamelijke schade toebrengt aan de mensen om hen heen

Toch kiezen ze ervoor om te blijven roken en om op een onverantwoordelijke manier met hun leven om te gaan. Rokende kerkgangers willen er meestal niet aan dat rookverslaving een ernstige barrière is voor de doorwerking van Gods Geest. Je 'vlees' en Gods Geest zijn immers gezworen vijanden (Galaten 5:16-18). Wanneer je jezelf als een slaaf onderwerpt aan je verlangen om te roken, kun je je niet tegelijk door Gods Geest laten aansturen. Dat kan niet. Daarom gaan rookverslaving en geestelijke vitaliteit niet samen. Het is niet voor niets dat rokers bij de meeste zendingsgenootschappen niet worden aangenomen! Een gelovige die ernstig verlangt naar een toegewijd, rein en heilig leven in afhankelijkheid van God kan er niet omheen: hij zal met zijn rookverslaving moeten breken. Wie met zijn verslaving bij Jezus komt, zal niet verwijtend worden afgewezen. Door het geloof kan hij hulp en kracht ontvangen die nodig is om tot overwinning en bevrijding te komen.

In dit verband las ik eens het getuigenis van een christelijk echtpaar dat een gesprek had gehad met hun buren die overduidelijk vol waren van Gods Geest. In hun hart ontstond een verlangen naar een echt, levend geloof. Ze gingen samen op de knieën om God te vragen om de vervulling met zijn Geest, net als hun buren. Ze waren rookverslaafd, maar ze hadden op dat moment niet door dat hun verslaving de doorwerking van Gods Geest zou tegenhouden. In zijn liefdevolle genade gaf God hen toch de zegen van de innerlijke vernieuwing door de Heilige Geest en ... tot hun verbazing was vanaf dat moment de rookverslaving ook voorbij! God deed een wonder door hen te bevrijden van de verslaving en toen was er ruimte in hun leven voor de Heilige Geest. Dit voorbeeld is een duidelijke illustratie van de relatie tussen geloof en verslaving en dat leven vanuit Gods Geest niet samengaat met verslaafdheid.

Alcoholverslaving

 

Dan nu enkele opmerkingen over alcoholverslaving, waarover natuurlijk veel meer te zeggen valt. Bij alcoholverslaving (misschien wel de verslaving die de meeste schade toebrengt aan mensenlevens) spelen vaak andere factoren een rol dan bij rookverslaving.

Alcohol is één van de giftigste stoffen bij overmatig gebruik. Waarom zijn alcoholhoudende dranken zo populair? Lekker is het niet, want de stof dooft de smaaksensoren in je mond. Wat je wel prettig kunt vinden is dat alcohol je spieren ontspant, waardoor de dagelijkse spanningen weg LIJKEN te vloeien. Maar door op een geforceerde manier ontspanning te scheppen ontstaat er weer andere spanning, omdat je lichaam altijd stressvol reageert op gifstoffen. Dus rust geven doet alcohol ook niet. Alcohol geeft het GEVOEL van saamhorigheid als je met anderen drinkt, maar ook dat is een illusie: alcohol schept juist afstand tussen mensen want het verdooft je gevoelens, maakt je eerder agressief en bevordert asociaal gedrag. Voor velen is alcohol een soort vluchtmiddel, maar het lost geen enkel probleem op: het geeft alleen maar MEER problemen. Kortom: alcohol is een grote leugen.

"Laat je niet verleiden door de glans van wijn, wanneer hij fonkelt in de beker. Hij glijdt zo makkelijk over de tong, maar later bijt hij als een slang, spuit hij gif als een adder." (Spreuken 23:31-32, NBV2004)

"Wijn is een spotter, sterkedrank een onruststoker, niemand die daardoor gaat zwalken, is wijs." (Spreuken 20:1, HSV2010)

Om het nog wat moeilijker te maken: terwijl roken zonder meer verwoestend is voor de gezondheid, is matig alcoholgebruik dat niet. De Bijbel propageert naar mijn mening geen geheelonthouding. Jezus zorgde immers voor een enorme hoeveelheid wijn tijdens een bruiloft in Kana. Daarbij moet je wel bedenken dat men in die tijd de wijn altijd sterk verdund met water dronk!

Toch geloof ik dat geheelonthouding een verstandigere keus zou zijn voor de meeste mensen, vooral voor gezinnen met kinderen. Bij veel ouders die alcohol gebruiken heerst het wijdverbreide misverstand dat je kinderen het beste kunt leren om binnen het gezin op een beheerste manier alcohol te gebruiken. Recent onderzoek heeft aangetoond dat dit een fabeltje is en dat er duidelijk minder drankmisbruik voorkomt bij kinderen uit alcoholvrije gezinnen.

In de Bijbel wordt een verband gelegd tussen alcoholgebruik en de Heilige Geest. De bekendste Bijbeltekst is in dit verband de volgende:

"En bedrinkt u niet aan wijn, waarin bandeloosheid is, maar wordt vervuld met de Geest ..." (Efeziërs 5:18, NBG1951)

Alcohol wordt wel het blusmiddel voor de Heilige Geest genoemd, hetzelfde principe dus als wat we bij rookverslaving hebben gezien: het houdt de actieve werkzaamheid van Gods Geest in ons leven tegen.

Uitgangspunten

 

1. Accepteer je eigen verantwoordelijkheid om goed met je leven om te gaan.
2. Vertrouw op Gods aanwezigheid in het hele proces van het loskomen van je verslaving en spreek in geloof uit dat Hij samen met jou tot overwinning zal komen. God levert de overwinningskracht, maar jij bent verantwoordelijk om je hart er telkens bewust voor te openen en om praktische keuzes te maken.
3. Vraag en accepteer de hulp van medegelovigen, pastorale werkers of hulpverleners als je het alleen niet aankan.

Aan de slag

 

1. Besef dat God je heeft geroepen tot vrijheid en dat verslaafdheid een zonde is waardoor je niet leeft tot eer van God en tot schade van jezelf en anderen. Belijd die zonde aan God.
2. Probeer er achter te komen waarom je tot je verslaafdheid bent gekomen. Zijn er teleurstellingen die je niet goed hebt verwerkt (zie hoofdstuk ' Beproevingen')? Word je gedreven door een verkeerde manier van denken (zie hoofdstuk ' Anders denken')? Of wil je gewoon rebels of stoer zijn, of net zo doen als je vrienden? Werk aan die achterliggende oorzaken, zo nodig met hulp van anderen. En ben je echt zoveel gelukkiger geworden aan die verslaving?
3. Besluit dat je met je verslaafdheid wilt breken op grond van goede motieven en Bijbelse uitgangspunten, zoals:
   - Doe het om vrij te willen zijn van de slavernij, en vrij om God te dienen (1 Korintiërs 6:12).
   - Doe het om meer vanuit de verbondenheid met Gods Geest te leven.
   - Doe het om je gezinsleden of anderen er niet langer door te benadelen of te irriteren.
   - Doe het uit verantwoordelijkheid om goed met je lichaam, je tijd, je aandacht en je geld om te gaan.
4. Vertrouw op Gods kracht en hulp.
5. Neem stappen om ineens, of zo nodig geleidelijk te breken met je verkeerde gewoonte. Als je het niet alleen kan, roep dan de hulp in van vertrouwde mensen uit je directe omgeving of van deskundigen. Maak een plan, want zonder plan zul je NIET met je verslaving kunnen breken.

Vrij van verslaving blijven

 

1. Neem jezelf ernstig voor om niet terug te vallen. Bid God om een diepe afkeer van je verslaving.
2. Laat je niet ontmoedigen als je een tijdelijke terugval hebt. De meesten van ons hebben ooit door vallen en opstaan leren lopen. Je bent één keer vaker opgestaan dan dat je gevallen bent.
3. Besef dat je lange tijd gevoelig blijft voor de verleiding om weer terug te vallen. Neem daarom gepaste maatregelen en vermijd verleidelijke omstandigheden.
4. Geniet van je nieuw ontvangen vrijheid.
5. Wees trouw in je dagelijkse ontmoeting met God ( Bijbellezing en gebed).

Volgend onderwerp:

  7.3.7. Gezondheid, zonde en ziekte