8.8.7. Mozes de Godsman
Laten we nu stilstaan bij enkele eigenschappen van Mozes, zonder de
tijdsvolgorde van de gebeurtenissen te volgen.
Gewetensvol
Mozes was een gewetensvol man. Alles wat hij deed, wilde hij vooral goed doen
en dat is een uitstekende eigenschap van verstandelijke mensen. Verder had hij oog voor details. Maar
toch, alleen een geestvervuld verstandelijk persoon is in staat tot zulke
omvangrijke projecten als Mozes. Denk bijvoorbeeld eens aan:
- het organiseren van de woestijntocht van een miljoenenvolk
- het nauwkeurig formuleren, opschrijven en onderwijzen van alle leefregels
voor het volk
- het nauwkeurig laten bouwen van de tabernakel volgens zeer gedetailleerde
voorschriften
Mozes en Jezus
In veel opzichten was Mozes een typebeeld van Jezus:
- Mozes was tussenpersoon bij het Oude Verbond, Jezus was die van het
Nieuwe Verbond.
- Jezus was een profeet, net als Mozes.
- Mozes was een prediker en leraar, net als Jezus
- Mozes trad op als hoogste rechter van het volk Israël, Jezus is nu de
opperrechter.
Mozes de wetgever
Voordat God zijn geboden aan het volk gaf vanaf de berg Sinaï, had Hij via
Mozes al heel wat voorschriften gegeven, zoals:
- bepalingen over de viering van het Pesachfeest (Exodus 12:1-28, 43-49)
- bepalingen voor eerstgeborenen (Exodus 13:1-16)
- diverse voorschriften, waaronder waarschijnlijk iets over de sabbatdag
(Exodus 15:25-26)
- bepalingen over het omgaan met manna, het hemelbrood (Exodus 16:4-34)
God gaf de zogenaamde tien geboden
aan het volk. Dat is de grondwet voor de Israëlieten en vandaag de dag ook de
grondwet voor de Joodse staat Israël. God wilde die niet alleen via Mozes bekend maken,
maar ook hoorbaar voor iedereen (Exodus 20). Bovendien maakte God persoonlijk
twee stenen platen waarop Hij persoonlijk deze tien leefregels schreef. Ze
zouden ook voor de komende geslachten leesbaar zijn (Exodus 31:18).
In veel godsdiensten en godsdienstige stromingen heeft men heilige,
gezaghebbende boeken, waarvan wordt beweerd dat de de inhoud rechtstreeks
door goddelijke inspiratie is ontvangen (bijvoorbeeld de Koran, het boek
van Mormon, diverse hindoe geschriften). In bijna alle gevallen was de inhoud
oncontroleerbaar en werd de erkenning van het gezag van die boeken min of meer
afgedwongen van de aanhangers. Hoe anders was Gods
wetgeving bij de berg Sinaï.
Geen wonder dat de Joden deze gebeurtenis als de belangrijkste gebeurtenis uit
hun geschiedenis beschouwen. Later is de echtheid en autoriteit van Gods
levenswet ook door Jezus, de Zoon van God, bevestigd.
"Ik verzeker jullie: zolang de hemel en de aarde bestaan,
blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal
zijn." Matteüs 5:18, NBV2004()
Vooral uit deze opmerking van Jezus kunnen we concluderen dat Mozes Gods
woorden nauwgezet en naar waarheid heeft opgeschreven.
Mozes de rechter
Wie zou er beter geschikt zijn als rechter dan degene die de levenswetten
persoonlijk van God had ontvangen, doordacht en gedocumenteerd? Mozes dus. Dat
was geen geringe taak, want de Israëlieten waren nog maar een natie in wording.
Ze moesten dus van de grond af aan leren omgaan met de nieuwe, geordende
samenleving en met regels en levenswetten.
"De volgende dag sprak Mozes recht over het volk. Van 's
morgens vroeg tot 's avonds laat stonden de mensen om hem heen." (Exodus 18:13,
NBV2004)
Mozes de perfectionist
Dit kon Mozes natuurlijk niet lang volhouden. Zoals elke goede eigenschap,
zit er ook een keerzijde aan de gedrevenheid die we bij bijna alle
gewetensvolle mensen tegenkomen. Zij zijn meestal
perfectionisten en zijn niet gauw tevreden met wat
ze doen. Ze vinden het dan ook moeilijk om werk uit handen
te geven. Zo ook Mozes. Hij meende dat hij de enige was die recht kon spreken
als er mensen waren met onderlinge conflicten.
Toen verscheen zijn schoonvader Jetro. Hij zag wat Mozes de hele dag deed en
schudde zijn wijze hoofd. Jetro deze raadde Mozes dringend aan om het merendeel
van de rechtszittingen door anderen te laten uitvoeren:
"... je zult er nog onder bezwijken, en de mensen die bij je
komen ook. Dit is een veel te zware taak voor je, je kunt die niet alleen aan.
Luister, ik zal je een goede raad geven, en moge God je dan terzijde staan ...
Maar zoek daarnaast onder het volk een aantal doortastende, vrome mannen, die
betrouwbaar zijn en zich niet laten omkopen, en geef hun de leiding over groepen
van duizend, van honderd, van vijftig en van tien. Zij moeten altijd over het
volk rechtspreken. Belangrijke geschillen leggen ze aan jou voor, in minder
belangrijke geschillen doen ze zelf uitspraak ..." (Exodus 18:14-22, NBV2004)
Mozes was zelf niet op dat idee gekomen. Dat paste ook bij
zijn aangeboren neiging tot zelfopoffering, die veel verstandelijke mensen
hebben. Zij gaan er liever zelf onderdoor dan dat ze anderen ermee lastigvallen.
Of het kan zijn dat ze zulke hoge eisen stellen dat ze het niemand anders
toevertrouwen. De meeste verstandelijke mensen werken van nature ook niet graag in
teamverband. Toch was Mozes verstandig genoeg om goede raad te herkennen en aan
te nemen. Zo vormde God het karakter van Mozes verder, deze keer via zijn
schoonvader.
Mozes de profeet
Mozes was de belangrijkste profeet van de Oude Testament:
"In Israël is er nooit meer een profeet geweest als Mozes,
niemand met wie de Heer zo vertrouwelijk omging." (Deuteronomium 34:10, GNB1996)
Een profeet is in de eerste plaats iemand die namens God spreekt. Let eens op
hoe vaak je in de Bijbel leest: "De HEER
zei tegen Mozes ..." Voor Mozes waren profetieën nauwelijks bijzonder meer.
Eenvoudigweg omdat God zo veel tegen hem zei dat het de gewoonste zaak van de
wereld was geworden.
Driftig, ongeduldig
Toen Mozes van de berg Sinaï afkwam na een langdurige ontmoeting met God, zag
hij hoe het volk aan het feestvieren was rondom een gouden kalf als afgodsbeeld.
Maar zoals bij ieder andere gelovige kwam bij Mozes een oude karaktertrek
wel eens naar de oppervlakte.
"Toen Mozes dichter bij het kamp kwam, zag hij het stierkalf en
het gedans. Hij werd razend en smeet de platen tegen de voet van de berg aan
stukken." (Exodus 32:19, WV2012)
Was dat nodig? Ik denk het niet. Het was een uiting van onbeheerste woede.
Begrijpelijk, maar zijn opvliegendheid leidde tot niets goeds. Verstandelijke mensen lijken niet
zo gauw boos te worden, maar hun diepliggende boosheid kan onder bepaalde omstandigheden aan de
oppervlakte komen en dan kunnen ze zich behoorlijk opwinden. Ik denk dat er bij
Mozes een opstapeling van ergernissen over het volk was waardoor hij zijn
boosheid niet had kunnen beheersen. In dat opzicht had hij nog wel wat te leren.
In de Bijbel lezen we niet dat Mozes daarna aan God vroeg om nieuwe platen
met de tien geboden. Hij schaamde zich waarschijnlijk omdat hij de kostbare
platen met Gods wetregels aan scherven had gegooid. Toen begon God er maar over:
"De HEER zei tegen Mozes: 'Hak twee
stenen platen uit, gelijk aan de vorige. Dan zal ik op die platen de geboden
schrijven die ook op de eerste stonden, die jij stukgegooid hebt. Morgenvroeg
moet je gereed zijn, want dan moet je de Sinaï op gaan. Kom daar, op de top van
de berg, bij mij.' " (Exodus 34:1-2, NBV2004)
God wees Mozes fijntjes op het feit dat hij de eerste platen zelf aan
scherven had gegooid. De eerste stenen platen had God helemaal zelf gemaakt,
maar deze moest Mozes uithakken en naar boven sjouwen, zodat God ze weer kon beschrijven. Twee
vermoeiende klussen die hij zichzelf had kunnen besparen. Dat gaf hem tijd
genoeg om na te denken over de vraag of het eigenlijk wel zo verstandig was
geweest wat hij gedaan had. God is een wijze opvoeder!
Jaren later ging Mozes weer de fout in toen God hem de opdracht gaf water uit
een steenrots te voorschijn te laten komen door tegen de rots te spreken. God
gaf daarover duidelijke instructies:
" 'Neem de staf en roep met je broer Aäron de Israëlieten
bijeen. In hun bijzijn moeten jullie de rots daar bevelen water te geven. Jullie
zullen water voor hen uit de rots laten komen, en mensen en vee te drinken
geven.' " (Numeri 20:8, NBV2004)
Mozes was waarschijnlijk geïrriteerd door de mopperende houding van het volk en besloot het een beetje anders te doen dan dat God gezegd had:
"... 'Luister, opstandig volk,' zei Mozes, 'zullen wij voor u
uit deze rots water laten stromen?' Hij hief zijn hand op, sloeg tweemaal met
zijn staf op de rots, en het water stroomde eruit, zodat iedereen te drinken
had, en ook het vee." (Numeri 20:10-11, NBV2004)
Mozes trok de eer naar zichzelf toe alsof hij het zelf was die wonderen kon
doen. Was het een soort hoogmoed, waardoor iemand die op een machtige manier
door God gebruikt wordt gaat denken dat hij uit eigen kracht iets kan doen? God
gaf het water, maar Hij nam het Mozes behoorlijk kwalijk:
"De HEER zei tegen Mozes en Aäron:
'Omdat jullie niet op mij vertrouwd hebben, en in het bijzijn van de Israëlieten
geen ontzag hebben getoond voor mijn heiligheid, zullen jullie dit volk niet in
het land brengen dat ik het geef.' " (Numeri 20:12, NBV2004)
Het lijkt een overdreven zware straf voor een ogenschijnlijk kleine
uitglijder. Wie van ons denkt diep in zijn hart niet: was dat nu echt wel nodig
geweest? Mozes had een grote verantwoordelijkheid en als voorbeeldfiguur voor
het volk had hij God de eer moeten geven die Hem toekomt. God is daar heel
precies in want zijn eer dient altijd te worden gerespecteerd. Hoe dichter je
bij God leeft, hoe nauwer het luistert.
Zachtmoedig
Hoe is Mozes geëindigd? Van hem zegt de Bijbel:
"Maar de man Mozes was zeer zachtmoedig, meer dan alle
mensen die op de aardbodem waren." (Numeri
12:3, HSV2010)
"Nu was Mozes een zeer bescheiden man - niemand op de hele
wereld was zo bescheiden als hij." (Numeri 12:3, NBV2004)
Het woord 'zachtmoedig'
betekent niet dat Mozes een slap figuur was, maar dat hij bescheiden was en dat zijn wil overgegeven was aan God. Een geweldig getuigenis van een man die moest leren omgaan met zijn
negatieve karaktereigenschappen. Zulke mensen zullen trouwens ook het meeste
'succes' hebben in Gods koninkrijk, zoals Jezus later zou aangeven in zijn
bekende Bergrede:
"Gelukkig zijn de zachtmoedigen, want de aarde is voor hen."
(Matteüs 5:5, HB2008)
Neerslachtigheid en moed
Vergeleken met andere karakters hebben verstandelijke mensen de sterkste neiging tot
neerslachtigheid. Die
neiging herkennen we ook bij Mozes. Het duidelijkste zien we dat bij een crisis die ontstond toen het volk klaagde over
de voedselvoorziening in de woestijn.
"Mozes hoorde hoe alle families bij de ingang van hun tent
zaten te klagen. Toen de HEER in hevige woede
ontstak, maakte Mozes zich kwaad. Hij vroeg de HEER: 'Waarom doet u uw dienaar
dit aan? Bent u mij zo weinig genegen, dat u mij de last van heel dit volk te
dragen geeft? ... Ze komen bij mij klagen dat ze vlees willen. Maar waar haal ik
voor dit hele volk vlees vandaan? Ik alleen kan de last van dit hele volk niet
dragen, dat is te zwaar voor mij. Als u mij dit werkelijk wilt aandoen, dood me
dan liever meteen. Dan blijft verdere ellende mij tenminste bespaard.' " (Numeri
11:10-15, NBV2004)
Mozes had het helemaal gehad. Hij was het spuugzat. Let eens op de manier
waarop hij zijn klachten naar God uitte: niet vrijpostig, maar wel zonder een
blad voor de mond te nemen. Wat ook opvalt is het
zelfbeklag dat eraf druipt. Hij was
bezweken voor de verleiding om alleen naar de omstandigheden te kijken vanuit
zijn persoonlijke perspectief en dat hij geen zicht meer had op Gods kant van de
zaak. Maar omdat hij een open
relatie met God had,
ging hij zijn probleem meteen aan Hem voorleggen. En dus kwam het weer goed.
God reageerde meteen, zonder verwijten te maken. De last op Mozes' schouders
was ook immens zwaar en hij stond onder zeer zware druk. Bedenk ook dat verstandelijke
mensen van nature geen sterke leiders zijn, zodat het leiderschap voor Mozes een
extra zware belasting was. God ging in op Mozes' klacht over de zware werkdruk
en besloot om de zalving van zijn Geest, die tot dusver alleen op Mozes was,
tijdelijk te verspreiden over hem en zeventig leidinggevenden.
"Toen daalde de HEER af, in de wolk.
Hij sprak tot Mozes en droeg een deel van de geest die op hem rustte, op de
zeventig oudsten over. Zodra de geest op hen rustte begonnen ze te profeteren.
Dat is daarna niet opnieuw gebeurd." (Numeri 11:25, NBV2004)
Het was maar een eenmalige actie en waarschijnlijk alleen maar bedoeld om Mozes
tijdelijk verlichting te geven en om hem nog eens te wijzen op de noodzaak om
verantwoordelijkheden te delegeren.
Mozes had ervan geleerd en dat zien we bij de daarop volgende crisissen
gedurende de woestijnreis. Toen het volk bijvoorbeeld in opstand kwam na de
negatieve rapportages over een verkenningstocht van het beloofde land, was de
situatie nog ernstiger. De Israëlieten wilden Mozes niet langer als hun leider en hadden
besloten dat ze wilden terugkeren naar Egypte. De samengestroomde menigte
dreigde Mozes en Aäron te stenigen. Let nu op hoe ze reageerden:
"Toen wierpen Mozes en Aäron zich ter aarde, ten overstaan van
de voltallige gemeenschap van Israël." (Numeri 14:5, NBV2004)
Vervolgens kwam God hen persoonlijk te hulp (Numeri 14:10, NBV2004). Mozes
had geleerd om alleen op God te vertrouwen en niet op zijn eigen
ervaring met crisismanagement.
Mozes veranderd
De veranderingen in het leven van Mozes zijn erg opvallend. Dat doet God in
het leven van iemand die vol is van de Heilige Geest en die dicht bij Hem leeft.
Zeg niet meteen: "Ja maar ik ben Mozes niet, ik kan me niet met hem meten."
Natuurlijk is dat zo. Maar God kan oneindig meer in jou doen dan je voor
mogelijk houdt. Geloof je dat?
Einde hoofdstuk: 8.8. Karakter van Mozes
