8.1.2. Goede daden
In dit onderwerp gaat het over het verrichten van goede daden en
gerechtigheid. Deze twee begrippen betekenen ongeveer hetzelfde maar hebben een
iets verschillende focus.
Opdracht om goede daden te verrichten
Zowel in het Oude Testament als in het Nieuwe Testament worden gelovigen
aangespoord om goede daden te verrichten.
"Vertrouw op de HEER en doe het goede ..." (Psalm 37:3,
NBV2004)
"Laat uw licht zo schijnen voor de mensen, dat zij uw goede
werken zien en uw Vader, Die in de hemelen is, verheerlijken." (Matteüs 5:16,
HSV2010)
"Hij (=Jezus) heeft zichzelf voor ons gegeven om ons van alle zonde
vrij te kopen, ons te reinigen en ons tot zijn volk te maken, dat vol ijver is
om het goede te doen." (Titus 2:14, NBV2004)
"Deze boodschap is betrouwbaar. Ik (=Paulus) wil dat je hierover met
overtuiging spreekt, opdat zij die op God vertrouwen zich erop toeleggen het
goede te doen. Daar heeft iedereen baat bij." (Titus 3:8, NBV2004)
De laatste woorden uit het laatstgenoemde Bijbelvers kunnen zo worden
uitgelegd: Je bent een zegen voor je medemensen, God wordt ermee vereerd en je
wordt er zelf ook beter van.
Hoe kun je goede daden doen?
Wie is in staat om goede daden te doen? De Bijbel geeft daar duidelijke
antwoorden op.
"... Er is niet één mens die iets goeds doet, niet één."
(Romeinen 3:12, GNB1996)
"... Niemand is goed, behalve God." (Marcus 10:18, NBV2004)
Dus hoe een mens ook zijn best doet om vanuit zichzelf iets goeds te doen
(vanwege zijn erfzondigheid),
het zal altijd beneden de maat zijn, omdat er altijd een geur van zondigheid aan
hangt. En toch worden gelovigen opgeroepen om goede daden te doen:
"Gods werk zijn wij, geschapen in Christus Jezus, om in ons
leven de goede werken te doen die God voor ons heeft bereid, opdat wij daarin
zouden leven." (Efeziërs 2:10, WV2012)
Hoe kan God dan van jou als gelovige verwachten dat je goede daden verricht terwijl je er niet toe in staat
bent? Je kunt als gelovige alleen maar echt
goede daden verrichten als ... God iets in en door jou heen doet. En dat gebeurt ook wanneer
je handelt naar Gods wil, vanuit de verbondenheid met
Gods Geest die je als geschenk van God ontvangt bij je
wedergeboorte. Niet dat God
je als gelovige als een willoze marionet in actie zet om goede daden te verrichten.
Nee, het zijn wel degelijk
jouw daden. Maar als ze zijn uitgevoerd in verbondenheid met God en tot eer van
God, zijn de goede daden tegelijk geestelijke vruchten.
"Niet iedereen die 'Heer, Heer' tegen mij zegt, zal het
koninkrijk van de hemel binnengaan, alleen wie handelt naar de wil van mijn
hemelse Vader." (Matteüs 7:21, NBV2004)
Uitdelen van Gods liefde
Goede daden verrichten voor andere mensen is: het uitdelen van Gods liefde.
Bijvoorbeeld door het volgende te doen:
- met je ogen naar de mensen kijken zoals Jezus deed
- je oren open houden zodat je het hulpgeroep hoort van mensen die je nodig hebben
- met je mond goede dingen over en tegen andere mensen
zeggen
- met je handen behulpzaam zijn en je medemensen dienen
- met je voeten bereid zijn te gaan om zegen te verspreiden
- je inzetten voor sociale gerechtigheid
Jezus zei in dit verband ook:
"Behandel andere mensen net zoals je zelf behandeld wilt
worden." (Lucas 6:31, BGT2004)
Wat is gerechtigheid?
Gerechtigheid is precies het tegenovergestelde van zonde:
- Zonde is alles wat tegen de wil van God ingaat en wat verboden is in
Gods richtlijnen voor het leven.
Zonden zijn de daden waartoe de satan ons wil verleiden en meestal
voortkomen uit liefde voor onszelf.
- Gerechtigheid is niet hetzelfde als het volgen van
Gods richtlijnen,
maar doen wat God met zijn richtlijnen bedoeld heeft. En dat is: Recht doen
tegenover God en de mensen. Dat doet denken aan wat Jezus eens zei
over het
betalen van belasting:
"Geef dan de keizer wat
de keizer toekomt, en God wat God toekomt..." (Lucas 20:25, GNB1996)
De begrippen 'goede daden' en 'gerechtigheid' komen bijna op hetzelfde neer,
maar bij gerechtigheid ligt de nadruk op eerlijkheid en rechtmatigheid.
Voorbeelden van gerechtigheid doen:
- geven waar iedereen recht op heeft
- de verschuldigde belasting betalen
- geleende spullen teruggeven
- beloften nakomen
Er is veel onrecht in de wereld, ver weg en dichtbij. Dat zal er altijd wel
blijven totdat Jezus terugkomt. Enkele voorbeelden van gerechtigheid nastreven om
ongerechtigheid te verminderen is:
- Ervoor zorgen dat rechteloze mensen ontvangen waar ze recht op hebben.
Denk bijvoorbeeld aan het werk van IJM (International
Justice Mission), een organisatie die zich onder meer inzet voor de
miljoenen mensen die in slavernij leven en/of worden uitgebuit.
- Hulp bieden aan hulpeloze mensen in je naaste omgeving. Of betrokken
raken bij organisaties, zoals TEAR, een
hulporganisatie die zich vooral richt op de allerarmste mensen.
Voor christenen zijn er veel mogelijkheden om in deze organisaties te gaan
werken of om hen financieel te ondersteunen.
Onechte en echte gerechtigheid
Tijdens zijn bediening op aarde lag Jezus voortdurend overhoop met
Joden die gerechtigheid gelijkstelden aan het nauwgezet voldoen aan alle
regels van de wet van Mozes, aangevuld met zelfbedachte regels die nauwkeurig
de grens tussen goed en fout aangaven. Hun hoogste doel was om elke dag
binnen de grenzen van al die regels te blijven en als hun dat gelukt was
waren ze voldaan en geloofden ze dat God erg blij met hen was. Deze manier
van omgaan met Gods levenswet werd ook onderwezen aan het Joodse volk. Maar
de Farizeeën meenden gerechtigheid te doen door zich precies aan alle regels
(plus hun eigen bedachte regels) te houden, maar deden het vanuit verkeerde
motieven: om Gods goedkeuring te verdienen en om er mee op te scheppen. Maar
in hun optreden tegenover mensen waren ze vaak onbarmhartig. Jezus
waarschuwde de mensen om vooral niet hun voorbeeld van vroomheid te volgen.
Hij zei:
"... De schriftgeleerden en de farizeeën hebben plaatsgenomen
op de stoel van Mozes. Houd je dus aan alles wat ze jullie zeggen en handel
daarnaar; maar handel niet naar hun daden, want ze doen zelf niet wat ze jullie
voorhouden. Ze bundelen alle voorschriften tot een zware last en leggen die de
mensen op de schouders, terwijl ze zelf geen vinger uitsteken om die te
verlichten. Al hun daden zijn erop gericht om door de mensen gezien te worden.
Ze verbreden immers hun gebedsriemen en maken de kwastjes aan hun kleren langer,
ze verlangen een ereplaats bij feestmaaltijden en in synagogen, en hechten eraan
op het marktplein eerbiedig te worden begroet en door de mensen rabbi te worden
genoemd." (Matteüs 23:2-7, NBV2004)
Jezus probeerde de mensen terug te brengen naar het hart van Gods wet,
namelijk dat het gaat om God en mensen van harte lief te hebben. Dat is altijd
de kern van Gods levenswet geweest en dat geldt niet alleen voor Joden, maar ook
ook voor christengelovigen. In zijn Bergrede (Matteüs 5-7) zei Jezus tegen de
samengestroomde mensen:
"... Als uw gerechtigheid niet overvloediger is dan die
van de schriftgeleerden en de Farizeeën, zult u het Koninkrijk der hemelen
beslist niet binnengaan." (Matteüs 5:20, HSV2010)
Dat was natuurlijk
even slikken voor de toehoorders van de Bergrede. Want de farizeeën stonden in
hoog aanzien en ze deden ook veel voor arme mensen. Daar konden gewone Joden
niet aan tippen. Het was erg moeilijk om die omslag in hun denken te maken.
Kort daarvoor had Jezus in zijn toespraak gezegd:
"Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij
zullen verzadigd worden." (Matteüs 5:6, NBV2004)
En even later zou Jezus zeggen:
"Wees daarom niet bezorgd en zeg niet: Wat zullen wij eten? of:
Wat zullen wij drinken? of: Waarmee zullen wij ons kleden? Want al deze dingen
zoeken de heidenen. Uw hemelse Vader weet immers dat u al deze dingen nodig
hebt. Maar zoek eerst het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, en al deze
dingen zullen u erbij gegeven worden." (Matteüs 6:31-33, HSV2010)
Wat is het verschil tussen deze woorden en wat de farizeeën deden? Het
verschil ligt in het hart van de mensen. Doe je goede daden om Gods liefde te
verdienen om om door mensen geprezen te worden? Of doe je ze van harte uit
liefde voor God en voor je medemensen? Let op de drie werkwoorden die in deze
uitspraken van Jezus genoemd worden: hongeren, dorsten, zoeken. Daaruit spreekt
een hartsverlangen om Gods liefde uit te dragen. Want liefde is het
belangrijkste van daden die je echt 'goede daden' kunt noemen.
Gerechtigheid en vrede
Er is een relatie tussen gerechtigheid en vrede. Bijvoorbeeld: in een
samenleving waar gerechtigheid heerst, dus waar rechtvaardige wetten worden
gehandhaafd, is vrede het gevolg.
"De vrucht van de gerechtigheid zal vrede zijn, en de
uitwerking van de gerechtigheid: rust en veiligheid tot in eeuwigheid." (Jesaja
32:17, HSV2010)
Andersom ook:
"Gerechtigheid groeit waar vrede is, en wie vrede zaait, zal
gerechtigheid oogsten." (Jakobus 3:17, GNB1996)
Jezus, die zowel koning als
hogepriester is, doet denken aan
koning
Melchisedek, waarmee aartsvader Abraham een ontmoeting had. Deze Melchisedek was
waarschijnlijk een oudtestamentische verschijning van Jezus, want van
Melchisedek lezen we het volgende:
"... Zijn naam betekent 'koning van de gerechtigheid', en
verder is hij ook koning van Salem, dat is 'koning van de vrede'. Hij heeft geen
vader of moeder, geen stamboom, geen oorsprong of levenseinde en lijkt op de
Zoon van God - hij is priester voor altijd." (Hebreeën 7:2-3, NBV2004)
Ook hierin zien we de relatie tussen gerechtigheid en vrede.
Wanneer Jezus op aarde terugkeert zal Hij over de aarde heersen en dan zullen
rechtvaardigheid en gerechtigheid de norm zijn. Als vanzelf ontstaat dan een
klimaat van vrede, waar alle wereldbewoners gelukkig van worden. Niet voor niets
gebruiken we daar de uitdrukking 'messiaans
vrederijk' voor.
Recht doen aan God en mensen
Met deze woorden kun je ook de betekenis van het begrip 'gerechtigheid'
toelichten. In de Bijbel zijn de begrippen rechtvaardigheid en gerechtigheid
ongeveer hetzelfde. Rechtvaardige mensen zijn mensen die gerechtigheid
doen.
"Mijd het kwade en doe het goede, en je zult voor eeuwig wonen
in het land, want de HEER heeft gerechtigheid lief..." (Psalm 37:27-28, NBV2004)
De oudtestamentische profeet Amos wordt ook wel de 'profeet van gerechtigheid' genoemd. Hij was
vreselijk verontwaardigd dat er in zijn tijd zoveel overvloed was in het tienstammenrijk Israël, terwijl arme en rechteloze mensen door hen onderdrukt en
uitgeperst werden. Amos riep het volk op om zich te bekeren van hun zelfzucht en
misdadige gedrag. Van hem is de volgende uitspraak:
"... al brengt u Mij brandoffers, en uw graanoffers, Ik schep
er geen behagen in. En het dankoffer van uw gemest vee: Ik wil het niet aanzien.
Doe het lawaai van uw liederen van Mij weg, en het getokkel van uw luiten kan Ik
niet aanhoren! Laat het recht stromen als water, de gerechtigheid als een altijd
stromende beek." (Amos 5:22-24, HSV2010)
De volgende uitspraak is van de profeet Micha:
"Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van
je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te
gaan van je God." (Micha 6:8, NBV2004)
Goede daden om in de hemel te komen?
Protestantse kerkelijke kringen hebben zich vaak afgezet tegenover
rooms-katholieken door te beweren: "Rooms-katholieken geloven dat ze door goede
daden in de hemel komen, maar wij protestanten lezen de Bijbel beter dan zij en
wij geloven dat je alleen door geloof behouden kunt worden."
Persoonlijk geloof ik dat geloof,
bekering en
wedergeboorte de noodzakelijke voorwaarden zijn om een
nieuw leven te ontvangen dat
bovendien eeuwig is. Maar wanneer een christen meent wedergeboren te zijn en toch geen
geestelijk vruchten voortbrengt, zal hij geen eeuwig leven ontvangen in het
hiernamaals. Daarvoor zijn zowel een levend geloof als goede daden nodig die
voortkomen uit echte liefde.
Zie meer hierover in de volgende onderwerpen:
- het vorige
onderwerp in dit hoofdstuk: 'Wat
is geestelijk vruchtdragen?'
- 'Voor
wie is het eeuwige leven' in hoofdstuk 'Hiernamaals'
- 'Wijnstok en ranken' in
hoofdstuk 'Gelijkenissen van Jezus'
Gespreksvragen
- Waar denk je aan bij de uitdrukking 'goede daden'?
- Wat is het verschil tussen goede daden van christengelovigen en van
anderen?
- Denk je dat goede daden van ongelovigen ertoe doen bij God? Waarom wel
of niet?
- Welke verkeerde motieven zou je kunnen hebben om goede daden te doen?
- Waar denk je aan bij het woord 'gerechtigheid'?
- Wat is het verschil tussen goede daden en gerechtigheid?
- Wat is de eeuwigheidswaarde van goede daden of gerechtigheid?
Volgend onderwerp: 8.1.3. Geestelijke vruchten