8.1.2. Goede daden

 

Inhoud: - Opdracht om goede daden te verrichten - Hoe kun je goede daden doen? - Uitdelen van Gods liefde -   - Wat is gerechtigheid? - Onechte en echte gerechtigheid -   - Gerechtigheid en vrede - Recht doen aan God en mensen - Goede daden om in de hemel te komen? - Gespreksvragen

 

In dit onderwerp gaat het over het verrichten van goede daden en gerechtigheid. Deze twee begrippen betekenen ongeveer hetzelfde maar hebben een iets verschillende focus.

 

Opdracht om goede daden te verrichten

Zowel in het Oude Testament als in het Nieuwe Testament worden gelovigen aangespoord om goede daden te verrichten. 

"Vertrouw op de HEER en doe het goede ..." (Psalm 37:3, NBV2004)

"Laat uw licht zo schijnen voor de mensen, dat zij uw goede werken zien en uw Vader, Die in de hemelen is, verheerlijken." (Matteüs 5:16, HSV2010)

"Hij (=Jezus) heeft zichzelf voor ons gegeven om ons van alle zonde vrij te kopen, ons te reinigen en ons tot zijn volk te maken, dat vol ijver is om het goede te doen." (Titus 2:14, NBV2004)

"Deze boodschap is betrouwbaar. Ik (=Paulus) wil dat je hierover met overtuiging spreekt, opdat zij die op God vertrouwen zich erop toeleggen het goede te doen. Daar heeft iedereen baat bij." (Titus 3:8, NBV2004)

De laatste woorden uit het laatstgenoemde Bijbelvers kunnen zo worden uitgelegd: Je bent een zegen voor je medemensen, God wordt ermee vereerd en je wordt er zelf ook beter van.

 

Hoe kun je goede daden doen?

Wie is in staat om goede daden te doen? De Bijbel geeft daar duidelijke antwoorden op.

"... Er is niet één mens die iets goeds doet, niet één." (Romeinen 3:12, GNB1996)

"... Niemand is goed, behalve God." (Marcus 10:18, NBV2004)

Dus hoe een mens ook zijn best doet om vanuit zichzelf iets goeds te doen (vanwege zijn erfzondigheid), het zal altijd beneden de maat zijn, omdat er altijd een geur van zondigheid aan hangt. En toch worden gelovigen opgeroepen om goede daden te doen:

"Gods werk zijn wij, geschapen in Christus Jezus, om in ons leven de goede werken te doen die God voor ons heeft bereid, opdat wij daarin zouden leven." (Efeziërs 2:10, WV2012)

Hoe kan God dan van jou als gelovige verwachten dat je goede daden verricht terwijl je er niet toe in staat bent? Je kunt als gelovige alleen maar echt goede daden verrichten als ... God iets in en door jou heen doet. En dat gebeurt ook wanneer je handelt naar Gods wil, vanuit de verbondenheid met Gods Geest die je als geschenk van God ontvangt bij je wedergeboorte. Niet dat God je als gelovige als een willoze marionet in actie zet om goede daden te verrichten. Nee, het zijn wel degelijk jouw daden. Maar als ze zijn uitgevoerd in verbondenheid met God en tot eer van God, zijn de goede daden tegelijk geestelijke vruchten.

"Niet iedereen die 'Heer, Heer' tegen mij zegt, zal het koninkrijk van de hemel binnengaan, alleen wie handelt naar de wil van mijn hemelse Vader." (Matteüs 7:21, NBV2004)

 

Uitdelen van Gods liefde

Goede daden verrichten voor andere mensen is: het uitdelen van Gods liefde. Bijvoorbeeld door het volgende te doen:

• met je ogen naar de mensen kijken zoals Jezus deed
• je oren open houden zodat je het hulpgeroep hoort van mensen die je nodig hebben
• met je mond goede dingen over en tegen andere mensen zeggen
• met je handen behulpzaam zijn en je medemensen dienen
• met je voeten bereid zijn te gaan om zegen te verspreiden
• je inzetten voor sociale gerechtigheid

Jezus zei in dit verband ook:

"Behandel andere mensen net zoals je zelf behandeld wilt worden." (Lucas 6:31, BGT2004)

 

 

Wat is gerechtigheid?

Gerechtigheid is precies het tegenovergestelde van zonde:

1. Zonde is alles wat tegen de wil van God ingaat en wat verboden is in Gods richtlijnen voor het leven. Zonden zijn de daden waartoe de satan ons wil verleiden en meestal voortkomen uit liefde voor onszelf.
2. Gerechtigheid is niet hetzelfde als het volgen van Gods richtlijnen, maar doen wat God met zijn richtlijnen bedoeld heeft. En dat is: Recht doen tegenover God en de mensen. Dat doet denken aan wat  Jezus eens zei over het betalen van belasting:
   "Geef dan de keizer wat de keizer toekomt, en God wat God toekomt..." (Lucas 20:25, GNB1996)

De begrippen 'goede daden' en 'gerechtigheid' komen bijna op hetzelfde neer, maar bij gerechtigheid ligt de nadruk op eerlijkheid en rechtmatigheid.

Voorbeelden van gerechtigheid doen:

• geven waar iedereen recht op heeft
• de verschuldigde belasting betalen
• geleende spullen teruggeven
• beloften nakomen

Er is veel onrecht in de wereld, ver weg en dichtbij. Dat zal er altijd wel blijven totdat Jezus terugkomt. Enkele voorbeelden van gerechtigheid nastreven om ongerechtigheid te verminderen is:

• Ervoor zorgen dat rechteloze mensen ontvangen waar ze recht op hebben. Denk bijvoorbeeld aan het werk van IJM (International Justice Mission), een organisatie die zich onder meer inzet voor de miljoenen mensen die in slavernij leven en/of worden uitgebuit.
• Hulp bieden aan hulpeloze mensen in je naaste omgeving. Of betrokken raken bij organisaties, zoals TEAR, een hulporganisatie die zich vooral richt op de allerarmste mensen.

Voor christenen zijn er veel mogelijkheden om in deze organisaties te gaan werken of om hen financieel te ondersteunen.

 

Onechte en echte gerechtigheid

Tijdens zijn bediening op aarde lag Jezus voortdurend overhoop met Joden die gerechtigheid gelijkstelden aan het nauwgezet voldoen aan alle regels van de wet van Mozes, aangevuld met zelfbedachte regels die nauwkeurig de grens tussen goed en fout aangaven. Hun hoogste doel was om elke dag binnen de grenzen van al die regels te blijven en als hun dat gelukt was waren ze voldaan en geloofden ze dat God erg blij met hen was. Deze manier van omgaan met Gods levenswet werd ook onderwezen aan het Joodse volk. Maar de Farizeeën meenden gerechtigheid te doen door zich precies aan alle regels (plus hun eigen bedachte regels) te houden, maar deden het vanuit verkeerde motieven: om Gods goedkeuring te verdienen en om er mee op te scheppen. Maar in hun optreden tegenover mensen waren ze vaak onbarmhartig. Jezus waarschuwde de mensen om vooral niet hun voorbeeld van vroomheid te volgen. Hij zei:

"... De schriftgeleerden en de farizeeën hebben plaatsgenomen op de stoel van Mozes. Houd je dus aan alles wat ze jullie zeggen en handel daarnaar; maar handel niet naar hun daden, want ze doen zelf niet wat ze jullie voorhouden. Ze bundelen alle voorschriften tot een zware last en leggen die de mensen op de schouders, terwijl ze zelf geen vinger uitsteken om die te verlichten. Al hun daden zijn erop gericht om door de mensen gezien te worden. Ze verbreden immers hun gebedsriemen en maken de kwastjes aan hun kleren langer, ze verlangen een ereplaats bij feestmaaltijden en in synagogen, en hechten eraan op het marktplein eerbiedig te worden begroet en door de mensen rabbi te worden genoemd." (Matteüs 23:2-7, NBV2004)

Jezus probeerde de mensen terug te brengen naar het hart van Gods wet, namelijk dat het gaat om God en mensen van harte lief te hebben. Dat is altijd de kern van Gods levenswet geweest en dat geldt niet alleen voor Joden, maar ook ook voor christengelovigen. In zijn Bergrede (Matteüs 5-7) zei Jezus tegen de samengestroomde mensen:

"... Als uw gerechtigheid niet overvloediger is dan die van de schriftgeleerden en de Farizeeën, zult u het Koninkrijk der hemelen beslist niet binnengaan." (Matteüs 5:20, HSV2010)

Dat was natuurlijk even slikken voor de toehoorders van de Bergrede. Want de farizeeën stonden in hoog aanzien en ze deden ook veel voor arme mensen. Daar konden gewone Joden niet aan tippen. Het was erg moeilijk om die omslag in hun denken te maken.

Kort daarvoor had Jezus in zijn toespraak gezegd:

"Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden." (Matteüs 5:6, NBV2004)

En even later zou Jezus zeggen:

"Wees daarom niet bezorgd en zeg niet: Wat zullen wij eten? of: Wat zullen wij drinken? of: Waarmee zullen wij ons kleden? Want al deze dingen zoeken de heidenen. Uw hemelse Vader weet immers dat u al deze dingen nodig hebt. Maar zoek eerst het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, en al deze dingen zullen u erbij gegeven worden." (Matteüs 6:31-33, HSV2010)

Wat is het verschil tussen deze woorden en wat de farizeeën deden? Het verschil ligt in het hart van de mensen. Doe je goede daden om Gods liefde te verdienen om om door mensen geprezen te worden? Of doe je ze van harte uit liefde voor God en voor je medemensen? Let op de drie werkwoorden die in deze uitspraken van Jezus genoemd worden: hongeren, dorsten, zoeken. Daaruit spreekt een hartsverlangen om Gods liefde uit te dragen. Want liefde is het belangrijkste van daden die je echt 'goede daden' kunt noemen.

 

 

Gerechtigheid en vrede

Er is een relatie tussen gerechtigheid en vrede. Bijvoorbeeld: in een samenleving waar gerechtigheid heerst, dus waar rechtvaardige wetten worden gehandhaafd, is vrede het gevolg.

"De vrucht van de gerechtigheid zal vrede zijn, en de uitwerking van de gerechtigheid: rust en veiligheid tot in eeuwigheid." (Jesaja 32:17, HSV2010)

Andersom ook:

"Gerechtigheid groeit waar vrede is, en wie vrede zaait, zal gerechtigheid oogsten." (Jakobus 3:17, GNB1996)

Jezus, die zowel koning als hogepriester is, doet denken aan koning Melchisedek, waarmee aartsvader Abraham een ontmoeting had. Deze Melchisedek was waarschijnlijk een oudtestamentische verschijning van Jezus, want van Melchisedek lezen we het volgende:

"... Zijn naam betekent 'koning van de gerechtigheid', en verder is hij ook koning van Salem, dat is 'koning van de vrede'. Hij heeft geen vader of moeder, geen stamboom, geen oorsprong of levenseinde en lijkt op de Zoon van God - hij is priester voor altijd." (Hebreeën 7:2-3, NBV2004)

Ook hierin zien we de relatie tussen gerechtigheid en vrede.

Wanneer Jezus op aarde terugkeert zal Hij over de aarde heersen en dan zullen rechtvaardigheid en gerechtigheid de norm zijn. Als vanzelf ontstaat dan een klimaat van vrede, waar alle wereldbewoners gelukkig van worden. Niet voor niets gebruiken we daar de uitdrukking 'messiaans vrederijk' voor.

 

Recht doen aan God en mensen

Met deze woorden kun je ook de betekenis van het begrip 'gerechtigheid' toelichten. In de Bijbel zijn de begrippen rechtvaardigheid en gerechtigheid ongeveer hetzelfde. Rechtvaardige mensen zijn mensen die gerechtigheid doen.

"Mijd het kwade en doe het goede, en je zult voor eeuwig wonen in het land, want de HEER heeft gerechtigheid lief..." (Psalm 37:27-28, NBV2004)

De oudtestamentische profeet Amos wordt ook wel de 'profeet van gerechtigheid' genoemd. Hij was vreselijk verontwaardigd dat er in zijn tijd zoveel overvloed was in het tienstammenrijk Israël, terwijl arme en rechteloze mensen door hen onderdrukt en uitgeperst werden. Amos riep het volk op om zich te bekeren van hun zelfzucht en misdadige gedrag. Van hem is de volgende uitspraak:

"... al brengt u Mij brandoffers, en uw graanoffers, Ik schep er geen behagen in. En het dankoffer van uw gemest vee: Ik wil het niet aanzien. Doe het lawaai van uw liederen van Mij weg, en het getokkel van uw luiten kan Ik niet aanhoren! Laat het recht stromen als water, de gerechtigheid als een altijd stromende beek." (Amos 5:22-24, HSV2010)

De volgende uitspraak is van de profeet Micha:

"Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God." (Micha 6:8, NBV2004)

 

Goede daden om in de hemel te komen?

Protestantse kerkelijke kringen hebben zich vaak afgezet tegenover rooms-katholieken door te beweren: "Rooms-katholieken geloven dat ze door goede daden in de hemel komen, maar wij protestanten lezen de Bijbel beter dan zij en wij geloven dat je alleen door geloof behouden kunt worden."

Persoonlijk geloof ik dat geloof, bekering en wedergeboorte de noodzakelijke voorwaarden zijn om een nieuw leven te ontvangen dat bovendien eeuwig is. Maar wanneer een christen meent wedergeboren te zijn en toch geen geestelijk vruchten voortbrengt, zal hij geen eeuwig leven ontvangen in het hiernamaals. Daarvoor zijn zowel een levend geloof als goede daden nodig die voortkomen uit echte liefde.

Zie meer hierover in de volgende onderwerpen:
- het vorige onderwerp in dit hoofdstuk: 'Wat is geestelijk vruchtdragen?'
- 'Voor wie is het eeuwige leven' in hoofdstuk 'Hiernamaals'
- 'Wijnstok en ranken' in hoofdstuk 'Gelijkenissen van Jezus'

 Volgend onderwerp: 8.1.3. Geestelijke vruchten